Een geweldig staaltje zoekkunst bij donker voerden de piloten uit om het stuwmeer en de dam van de Eder te vinden. In de dalen en valleien begon zich mist en nevel te vormen. Toen Gibson het juiste meer gevonden had riep hij dit naar de andere Lancasters. Er weren fakkels uitgeworpen om het doel te verlichten. Dave Shannon, die de aanval op de Möhne Dam had afgebroken omdat deze gebroken was, was nu de eerste om de aanval te openen op de Eder Dam. Aanvliegroute was over het kasteel Waldeck op een heuvel ten noorden van de dam. Shannon, al gespannen door zijn afgebroken eerste run, kwam niet goed aangevlogen. Direct na het kasteel moest met Lancaster ED929, AJ-L een scherpe duik naar links gemaakt worden en vervolgens direct horizontaal uitlijnen en de bom lanceren. Hij probeerde enkele ‘dry-runs’ die niet goed liepen en besloot eerst een ander de kans te geven.

Gibson riep Sqn.Ldr. Henry Maudslay op in Z-Zebra op. Zijn Lancaster, de ED937, AJ-Z, dook over het kasteel, dat een mooi oriëntatiepunt was, richting de dam. Maudslay zal nog gedacht hebben aan de oefenvlucht een paar dagen daarvoor, toen hij een Lancaster beschadigde door zo laag te vliegen dat de onderzijde door de waterzuil werd vernield. Ook Maudslay had enkele aanlopen nodig voor hij de bom kon laten lanceren. Op de derde aanloop werd de ‘upkeep’ losgelaten door bommenrichter Plt.Off. M.J.D. Fuller, maar deze kwam niet op het juiste tijdstip los. In plaats van tegen de dam te ketsen, kwam de bom op de dam terecht en explodeerde daar. Brokstukken van de dam vlogen alle kanten op. De Z-Zebra dreunde op dat moment over de bovenzijde en verdween door een kolom vuur en rook. Gibson zag de rode lichtkogel verschijnen om aan te geven dat de bom gelanceerd was. Gibson vroeg: ‘Z-Zebra, Z-Zebra, are you alright?’ Een stem ver weg van Maudslay kon men nog horen; ‘I think so, stand by.’ Radioman Sgt. R. Cottam stuurde enkele minuten later nog een bericht vanuit Z-Zebra dat de bom was afgeworpen maar geen resultaat had gebracht,… Het was het laatste wat van de Lancaster werd vernomen.

Shannon in Lancaster L-Love kwam nu weer aangevlogen en dit keer viel de bom perfect, maar de dam gaf geen krimp. Shannon was opgewonden door het gebeuren en verbrak de radiostilte toen de volgende, en laatste, Lancaster beschikbaar zich opmaakte voor de run. Ditmaal kwam Lancaster ED912, AJ-N met als piloot de Australiër Plt.Off. Les Knight naar beneden gedoken. Terwijl hij een oefenrun maakte, riep Shannon allemaal instructies naar Knight, die met enkele krachttermen hem het zwijgen oplegde. Tijdens de echte run-inn kwam N-Nan perfect op de lijn en bommenrichter Fl.Off. Edward C. Johnson liet precies op het juiste moment de bom vallen. Gibson zag deze driemaal stuiteren voor het tot rust kwam tegen de dam en afzonk. De ‘Upkeep’ explodeerde en vrijwel direct sloeg er een enorm gat in de dam. Een muur van water stortte zich met donderend geweld richting de achterliggende dorpjes.

Uit de dam was 13.000 m³ muurwerk geslagen, waardoor 8500 m³ water per seconde stortte. Bewoners van Affoldern die tijdens het luchtalarm in de kelders scholen, hoorden een motorrijder schreeuwend door de straten rijden dat de dam geraakt was en dat ze moesten vluchten. Met bulderend geraas kwam het water door het dal, dat de lagergelegen huizen met zich meesleurde. In de stallen stonden de koeien die geen kant opkonden. Het geloei van de beesten was te horen boven het lawaai van het stuivende water.

Een eenzame Lancaster, de AJ-T (ED825), dreunde op het moment dat de Eder Dam brak, over het Sorpe stuwmeer. Anders dan bij de Möhne en de Eder Dam, waar de bom door stuiteren over het water tegen de dam tot stil stand kwam, werd de Sorpe Dam rechtstreeks over de lengte aangevallen. De Sorpe had meer het karakter van een rechte brede dijk, dan een uit beton en steen opgetrokken licht gebogen dam, zoals de Möhne en Eder Dam. Piloot van de Lancaster T-Tare, een Amerikaanse reus van een vent, Flt.Lt. Joe C. McCarthy had tien aanlopen nodig om de juiste positie te vinden om de ‘Upkeep’ te lanceren. Maar zijn treffer sloeg niet meer dan een gat in de grote aarden dam.

Het dal van de Sorpe vulde zich onderwijl met nevel en de dageraad begon zich al te melden toen twee reserve toestellen de Sorpe bereikten. Flt.Sgt. K.W. Brown die Lancaster ED918, AJ-F vloog, wist ook een treffer te plaatsen, maar zonder resultaat. Flt.Sgt. C.T. Anderson, in Lancaster ED924, AJ-Y had de Sorpe ook bereikt, maar toen hij zijn ‘run-inn’ moest maken was de nevel al overgegaan in mist. Hij besloot zijn aanval af te breken en naar Scampton terug te keren. Tegen de briefing in, keerde hij terug met de ‘Upkeep’ nog onder het toestel. Gibson was verre van gelukkig met Anderson en zei hem dit ook; dat hij, Gibson, had de Möhne en Eder dam gevonden, dan had Anderson toch minstens de Sorpe kunnen bombarderen (vergetende dat hijzelf, Gibson, al een uur het gebied had verlaten toen Anderson pas bij de Sorpe was).

RAF Bomber Command bezocht af en toe de Sorpe Dam, waarbij elf bommen werden afgeworpen, zonder succes. Op 15 oktober 1944 kwamen de Lancasters van No.9 Squadron, om met 'Tallboys' alsnog de Sorpe Dam te breken. Ondanks enkele goed geplaatste treffers, hield ook deze keer de dam het. In 1958 werd een niet ontplofte 'Tallboy' in de modder gevonden en met succes alsnog onschadelijk gemaakt.

Twee Lancasters, de ED865 (AJ-S) van Plt.Off. Burpee, en de ED910 (AJ-C) van Plt.Off. Ottley werden op de route naar Duitsland neergehaald. Van de C-Charley wist alleen de staartschutter, Sgt. Fred Tees er uit te komen. Hij belande in het Duitse krijgsgevangenkamp Stalag Luft V. Van de drie toestellen in deze vlucht bleef alleen de ED886 (AJ-O) over, gevlogen door Flt.Sgt. W.C. Townsend. Zijn doel werd de Ennerpe Dam. Hij kwam in een enorme Flak barrage terecht, een kwartier nadat hij de vijandelijke kust was gepasseerd, en mocht van geluk spreken dat hij hier heelhuids doorheen kwam. Door een navigatiefout kwam de AJ-O niet bij de Ennerpe Dam, maar bij de Bever Dam. Hij viel deze aan, maar zonder resultaat. Via de Möhne Dam, om de schade te aanschouwen vloog Townsend weer terug. Het was al dag aan het worden toen de AJ-O nog steeds over Duitsland denderde. Op boomtop hoogte passeerde Townsend de Nederlandse kust. De Duitse luchtdoel batterijen konden de Lancaster afgetekend zien vliegen en schoten met alles wat voorhanden leek op het toestel. Granaten ketsten vanaf het wateroppervlakte en zochten naar de dunne huid van de Lancaster. Maar Townsend schopte de enorme bommenwerper als een jachtvliegtuig in allerlei bochten. Met de nodige schade, zoals een uitgeschakelde motor en de propeller in vaanstand landde Townsend op Scampton.

Niet alle Lancasters keerden terug op RAF Scampton. Lancaster ED887/G, A-Apple, van ‘Dinghy’ Young werd neergehaald en stortte neer op het strand nabij Castricum waarbij de gehele bemanning omkwam. Lancaster ED934/G, K-Kilo, gevlogen door Sgt. V.A. Byers werd als vermist opgegeven. Later bleek deze Lancaster nabij Texel in zee gestort te zijn nadat het getroffen was door Duits luchtafweergeschut. Inplaats over Vlieland te gaan was K-Kilo iets zuidelijker over Texel gekomen waar de luchtafweer zeer intensief was. Van zes bemanningsleden en de Lancaster (met de 'Upkeep') is tot op heden geen spoor gevonden. Alleen de omgekomen staartschutter, Sgt. H. McDowell, werd later gevonden door een vissersboot en aan land gebracht om vervolgens begraven te worden in Harlingen op 23 juni 1943 (op 23 juni 2020 zou men een plaquette nabij het graf onthullen waarop de gehele bemanning van K-Kilo genoemd wordt, maar vanwege het Corona virus moest dit uitgesteld worden).

Naast de Lancaster ED864/G, B-Baker, van Bill Astell, kwam ook Lancaster ED927/G, E-Easy, gevlogen door Flt.Lt R.N.G. Barlow in contact met hoogspanningskabels en elektriciteitmasten. Het toestel spatte in een vuurzee uiteen zonder overlevenden. Opvallend was dat de ‘Upkeep’ geheel intact de volgende dag werd gevonden. Denkende dat men met een brandstoftank te maken had, klom de burgemeester van Haldern er bovenop. De man zal goed geschrokken zijn toen duidelijk werd dat het een apparaat betrof dat voor een aardig kratertje kon zorgen indien tot ontploffing gekomen. Twee politieke gevangen wisten de ontsteking te demonteren. De ‘Upkeep’ werd vervolgens voor onderzoek naar Berlijn overgebracht.

De staartschutter van M-Mother, Tony Burcher, werd uiteindelijk gevonden door een lid van de Hitlerjugend. In een politiebureau ondergebracht vroeg hij om water. Een dienstdoende korporaal smaalde: ‘wil je water,…?’ en liep weg. Er werden enkele andere officieren bijgehaald,… ‘dus jij wilt water,…?’ Ja, dat wilde Burcher, hij snakte naar water. ‘Dankzij jou en je kameraden is er geen drinkwater meer,…!’ Burcher kreeg de bevestiging dat het de anderen dus gelukt was! Burcher bleek niet de enige overlevende van M-Mother, ook was bommenrichter Flt.Sgt. J.W. Fraser levend in handen gevallen van de Duitsers en verdween in krijgsgevangenschap.

Rond vier uur in de ochtend vertrokken ‘Bomber’ Harris en Barnes Wallis van Grantham naar RAF Scampton om de terugkerende Lancasters te begroeten. Toen zij daar aan kwamen bleken de toestellen van Gibson, Martin en Maltby reeds geland. Spoedig landden meer Lancasters. Sgt. Townsend kon aan Harris vertellen dat hij alleen nog maar daken van huizen en een enkele kerktoren had zien staan waar kort daarvoor stadjes waren geweest. Ook de bemanning van Sgt. Brown zijn Lancaster, de F-Freddy, kon bevestigen dat het water met enorme kracht door het gat wrong van de Möhne Dam.

Luchtmaarschalk ’Bomber’ Harris wist na veel moeite Churchill, die zich op dat moment in Washington bevond, het bericht te brengen van de succesvolle raid. Helaas moest hij ook melden dat er van de negentien Lancasters, er acht niet waren teruggekeerd.

Eerstedag enveloppe gesigneerd door Fl.Off. Edward C.'Johnny' Johnson DFC
bommenrichter van N-Nan, breker Eder Dam
(Overl. 1-10-2002, op 90 jarige leeftijd)

Barnes Wallis was geschokt dat er acht Lancasters en 53 man niet terug waren gekeerd. Vele gezichten die hij enkele uren daarvoor nog toegesproken had, zag hij nu niet meer terug. Toen Wallis te kennen gaf dat, als hij van te voren geweten had dat dit project tot zulke hoge verliezen had geleid, dan had hij deze operatie niet voortgezet. ‘Micky’ Martin nam Wallis terzijde en sprak hem toe. Hij vertelde hen dat het professionele mannen waren geweest die doordrongen waren van het feit dat een operatie betrof die alleen uitgevoerd kon worden door de beste mannen die Bomber Command kon samenbrengen. Het feit dat het een zware operatie zou worden had hen niet weerhouden om hun taak tot hun volle vermogen uit te voeren. Maar Wallis zou zijn verdere leven een schuldgevoel overhouden aan de verliezen die geleden waren.

Al eerder is aangegeven dat de Duitsers de losgeslagen 'Upkeep' van E-Easy bij Haldern onschadelijk hadden gemaakt en geborgen, waarna deze naar Berlijn was gezonden voor onderzoek. Aan de hand van deze 'Upkeep' en de wrakstukken van de gecrashte Lancasters, en dan met name de onderdelen van de ophanging en aandrijving van de bom, gaf de Duitse technici voldoende aanwijzingen hoe de 'Upkeep' werkte. Het idee van het Britse leger om de 'stuiter' bommen ook na de oorlog lange tijd geheim te houden lijkt onnodig geweest te zijn. En dat is jammer te noemen voor de makers van de speelfilm 'The Dam Busters' uit 1955, toen deze geen Top Secret 'Upkeep' van ware proporties mochten gebruiken en daardoor een enorme potsierlijk 'bom' moesten gebruiken. Op de komende pagina's meer over de film 'The Dam Busters'.

---