BERLIJN, 1933 - 1989
Een wandeltocht door 56 jaar geschiedenis

Een kunstwerk van Jeff Koons bij de Potsdamer Platz

Ter ontspanning en zich te vergapen aan de snelle opbouw van een modern Berlijn, kunt u nu eventueel naar de Potsdamer Platz, een winkel-en cultuurcenter. Hiervoor loopt u in zuidelijke richting (vanaf de Bunker van Hitler), hetzij via de Gertud-Kolmar Straße of terug via de In Den Ministergärden en dan de Eberstraße af naar het zuiden. Wilt u verder met wat geschiedenis opdoen waar Berlijn vol van is, ga dan ook zuidwaarts, maar sla op de Leipziger Straße links af naar het oosten. Na een honderd meter deze straat in gewandeld te zijn, ga dan rechtsaf de Wilhelmstraße in.

Een wandeling door Berlijn,...
(Klik op de kaart voor een vergroting)
(Google Earth)

Reichsluftfahrtministerium

Aan de rechterzijde van de Wilhelmstraße staat een enorm gebouw welke zich uitstrekt tot aan de volgende straat, de Niederkirchnerstraße. Tegenwoordig huist hier het Bundesministeriums der Finanzen, maar voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog was dit het Reichsluftfahrtministerium.

Toen het Reichsluftfahrtministerium,... Nu het Bundesministeriums der Finanzen

Dat het voormalige Reichsluftfahrtministerium nog steeds bestaat, mag een klein wonder heten. Het overleefde, ondanks de schade, de Tweede Wereldoorlog, en werd door de Russen in gebruik genomen om verschillende Oost-Duitse ministeries in onder te brengen.

Het Reichsluftfahrtministerium

Het gebouw werd in 1936 in opdracht van de minister van Rijksluchtvaart, Hermann Göring, gebouwd om het Reichsluftfahrtministerium in onder te brengen. Het werd ontworpen door Ernst Sagebiel (ook de architect van het vliegveld Tempelhof), en binnen 18 maanden uit de grond gestampt. Na de voltooiing nam Hermann Göring hier zijn intrek. In de omliggende gebouwen werden de centrales van de Gestapo, de Reichssicherheitdienst en de SS gevestigd. Met haar bijna zeven kilometer aan gangen en meer dan tweeduizend kamers was en is het één van de grootste kantoren in Europa.

De inhuldiging met Ernst Sagebiel, Hermann Göring, (onbekend) en Erhard Milch

Na de oorlog kon de weinige schade gerepareerd worden en op 7 oktober 1949 vond hier een bijeenkomst van de Deutsche Volksrat plaats. Deze benoemde zichzelf tot een parlement, waarna deze vergadering de geschiedenis inging als de grondvesting van de DDR. De restanten welke herinnerden opriepen aan het Nazi tijdperk, zoals het nationaal-socialistische reliëf verdween en ervoor in de plaats kwamen mozaïeken van Max Lingner, welke het communistme verheerlijkten.

De mozaïeken van Max Lingner

Na de val van 'De Muur', gingen er stemmen op om het gebouw met haar gruwelijke verleden te slopen, maar het staat er nog steeds en draagt nu de naam Detlev-Rohwedder-Haus, waarin het Bundesministeriums der Finanzen is ondergebracht. Het waait altijd rond het enorme gebouw, en men voelt zich als mens erg nietig onder de grote lange gevels. Aan de oostzijde van het gebouw is een monument te vinden voor Peter Fechter, één van de vele vluchtelingen die over 'De Muur' trachtten te komen, maar daarbij omkwam. Het is een bezoek zeker waard, mede om één van de belangrijkste kantoren van de SS te bezoeken waarin de tentoonstelling ‘Topografie des Terrors’ over de nazi-gruwelen is ingericht. Deze tentoonstelling begint aan een groot stuk bewaard gebleven 'Muur', waaraan borden zijn opgehangen met teksten en foto's aangaande het verderfelijke Nazi systeem.

‘Topografie des Terrors’, een wandelroute langs een deel van 'De Muur'

Na het bezoek aan het Detlev-Rohwedder-Haus, gaat u rechtsaf de Niederkirchnerstraße in. Na een dikke honderd meter verder komt u bij één van de bekendste symbolen van de Koude Oorlog, Checkpoint Charlie.

- De Muur -

In 1949 werd de Deutsche Demokratische Republiek (DDR) opgericht. Aangezien de bevolking, onder het communistische stelsel, zag dat de mensen in het westen het beter hadden, besloten vele hun geluk daar te beproeven. Binnen vier jaar vertrokken 1000 mensen per dag naar het westen. Op 17 juni 1953 kwamen arbeiders die aan de Stalinallee (nu de Karl Marx Allee) werkten in opstand tegen de regering van Walter Ulbricht omdat ze zich uitgebuit voelden ten opzichte van die in het westen. Sovjet tanks rolden door Berlijn, er vielen vele doden en er werden 4000 arrestatie verricht voor de rust enigszins terugkeerde. Toch ging de leegloop van Oost-Berlijn door, vooral de vlucht van de hoogopgeleiden baarde de communisten zorgen. Tot 1961 waren er al 3 miljoen mensen van Oost naar West Duitsland vertrokken, de meeste via Berlijn. Om een eind te maken aan deze vlucht werd door de leider van de Sovjet Unie, Nikita Chroestjev opdracht gegeven de grens te sluiten vanaf 13 augustus 1961. Twee dagen later, 15 augustus, werd begonnen met de bouw van 'De Muur'. Hele families werden van de ene op de andere dag van elkaar gescheiden door een 165 km lange muur die rond het westen van Berlijn werd opgetrokken.

Wanhopig zwaaien naar familie aan de overkant,...

De hele westerse vrije wereld sprak er afschuw over uit, en President Kennedy sprak zelfs de woorden uit dat ook hij een Berlijner was, ommuurd maar met vrije gedachten. Velen probeerden het vrije westen te bereiken. Springend over de prikkeldraad versperring, rennend, zwemmend of kruipende. Er werden tunnels gegraven (één van de redenen door de Stasi om de oude bunkers van Berlijn te onderzoeken op oude verborgen tunnels), en vliegtuigjes gebouwd. Voor buitenlanders was er een kans om tussen west en oost Berlijn te reizen. Daarvoor vervoegde men zich bij één van de drie geallieerde grensposten. De bekendste was 'Checkpoint Charlie' aan de Friedrichstraße (de ander twee waren 'Alpha' en 'Bravo').

Checkpoint Charlie

Checkpoint Charlie 1961, de Koude Oorlog

Een bezoeker mocht met speciale toestemming tot middernacht in Oost-Berlijn blijven. Men verruilde 25 DM voor 25 Ostmarks die bij terugkeer helaas niet inwisselbaar waren.

In oktober 1961 was het dieptepunt van de Koude Oorlog hier te vinden toen Russische en Amerikaanse tanks tegen elkaar stonden.

Op de achtergrond Russische tanks dreigen tegen de Amerikaanse tanks

Checkpoint Charlie is nu één van de belangrijkste toeristische attracties. Het is een kleurige feestelijke kermis, overal proberen verkopers hun waar te slijten. Heel veel bontmutsen, Russische uniformstukken, Oost-Duitse helmen en 'medailles'. Een enorm bord (een kopie) geeft aan dat men de Westerse sector hier binnenkomt dan wel verlaat. Bij het markante wachthuisje staan nu acteurs een Amerikaan en een Rus(sin) uit te beelden. Voor een paar Euro mag u met hen op de foto (wat vooral Amerikaanse toeristen zich laten welgevallen).

Checkpoint Charlie tegenwoordig

Enkele meters verder is een drukbezocht en buitengewoon interessant museum gevestigd, 'Haus am Checkpoint Charlie'. Veel voorwerpen zijn hier te zien in relatie tot de Muur en het ontsnappen naar het westen. Tevens is hier Café Adler te vinden, een favoriete plaats voor journalisten en spionnen ten tijde van de Koude Oorlog.

Maar de zwarte bladzijde zal altijd in dit gebied voelbaar blijven. Talloze Oost-Duitsers haalden het niet om te vluchten naar naar het westen. Zeker 211 doden tussen Oost-en West Duitsland en in Berlijn waren daar er 80 van die bij de Muur omkwamen (al is er een lijst die van 171 doden spreekt alleen al bij de Muur, maar daarvan zijn nog vele 'unbekannt').

Tijdens de viering van het 40 jarig bestaan, op 7 oktober 1989 van de DDR kreeg leider Erich Honecker van Mikail Gorbatsjov, leider van de Sovjet Unie, te horen dat hij niet meer kon rekenen op steun van het Russische leger om de orde te handhaven. Op 17 oktober nam Honecker ontslag waarop zijn vervanger Egon Krenz hervormingen beloofde. Op 4 november liep Alexanderplatz vol met 800.000 protesterende demonstranten, waarop op 9 november de beruchte Muur viel en de slagbomen open gingen. Binnen 24 uur liepen 100.000 Oost-Berlijners door het altijd zo verre westen van Berlijn.

Na 9 november 1989 trokken Oost-Duitse Trabantjes massaal de grens over

En zo werd in 1989 niet alleen Berlijn, maar geheel Duitsland wederom herenigd. Bonn werd in mei 1999 voor Berlijn verruild als de regeringshoofdstad voor het herenigd Duitsland. Binnen afzienbare tijd trok door een Europa een nieuw fenomeen, de Trabant, een klein plasticen, zwarte rook uithoestend, autootje met hun ogen uitkijkende voormalige Oost-Berlijners als inzittenden.

'Houseball' in de Mauerstraße

Vervolg uw route nu weer noordwaards de Mauerstraße in. Aan rechterkant van deze straat komt u langs een opvallend kunstwerk, een enorm op een appel gelijkend kunstwerk, omvlochten door touwen zitten er meubelstukken tussen gepropt. Dit is de 'Houseball', het bij elkaar gebonden huisraad van 'De Vluchteling'.

Klik op onderstaande bord en verlaat deze pagina
om naar de volgende af te reizen.