Lockheed Constellation
en Starliner
Van Model L-49 tot L-1649

Eind jaren dertig van de vorige eeuw kwam het verkeersvliegtuig in een stroomversnelling tot volwassenheid. Boeing kwam met de 307 Stratoliner (met drukcabine) en Douglas met de DC-4E. Maar Lockheed zou voor de grootste revolutie zorgen met haar prachtig vormgegeven Constellation.

Links, Howard Hughes en rechts H. Bibbard en 'Kelly' Johnson
gebogen over het ontwerp voor de Lockheed Constellation

Op 9 juni 1939 bracht Howard Hughes, die juist een meerderheidsbelang in aandelen bij Transcontinental and Western Air (TWA) had verworven, een bezoek aan Lockheed. Hij werd vergezeld door de door Hughes benoemde directeur, Jack Frye. Hughes was een goede PR voor Lockheed geweest door met een Lockheed Model 14 Electra in recordtijd rond de wereld te vliegen. Hughes die als visionair grootse plannen niet uit de weg ging maar er vol tegenaan ging, wilde een bijna onmogelijke opgave aan specificaties. Hij wilde een verkeersvliegtuig dat non-stop van kust naar kust kon vliegen binnen de VS, vier motoren moesten voor een kruissnelheid zorgen van bijna 500 km/u. Het leeggewicht zou minstens 24.000 kg zijn.

Eén van de vele tekeningen voor het patent

Voor het jaar 1939 voorbij was had de baas van Lockheed, Bob Gross, zijn ontwerpers, Hall L. Bibbard en Clarence L. 'Kelly' Johnson zo ver gekregen met een vooruitstrevend model te komen.

C-69/L-049 Constellation

Tijdens de presentatie van Model 49 aan Hughes vroeg deze wat de toestellen per stuk gingen kosten ,… $425.000 was het antwoord. De extroverte Hughes drentelde mompelend op en neer. Ten slotte moest hij bekennen dat TWA daar het geld niet voor had, maar dat er evengoed veertig gebouwd konden worden, Hughes zou ze uit eigen zak betalen.

Clarence L. 'Kelly' Johnson (links) met Lockheed Test Pilot Milo G. Burcham,
en de XC-69 reeds in 'leger-groen'

In 1941 raakte Amerika bij de Tweede Wereldoorlog betrokken en werd civiele bouw van vliegtuigen niet meer toegestaan, de oorlogsproductie kreeg voorrang. Ondertussen was Lockheed al met een productie van de toestellen bezig. Deze gingen nu als C-69 naar het Amerikaanse leger. TWA zag haar hoop om als belangrijkste luchtvaartmaatschappij de markt te gaan domineren in rook op gaan, ook nu haar grootste concurrent, Pan Am de Constellation in bestelling had staan.

Een Lockheed Constellation C-69 van de USAAF tijdens een testvlucht

Meest opvallend aan de C-69 was haar mooi gevormde stroomlijn romp die plaats bood aan 64 passagiers. De staart bestond uit drie kielvlakken. De vleugels waren gebaseerd op de P-38, de jachtbommenwerper met dubbele staartbomen. Aangezien het toestel een neuswiel had, moest het enorm hoog op het landingsgestel staan vanwege de grote propellers. Op 9 januari 1943 koos het olijfgroene toestel, met de civiele registratie NX67900 (USAAF registratie; 43-10309), in handen van Edmund T. Allen voor het eerst het luchtruim vanaf Burbank.

Links, Howard Hughes en Jack Frye, de co-piloot rechts

De tweede Constellation werd gevlogen door Howard Hughes en Jack Frye tijdens een recordvlucht op 17 april 1944; de 3860 km tussen Burbank naar Washington, DC werd in 6 uur 58 minuten afgelegd. Dit leidde nog tot een relletje binnen de top van de USAAF. Toen de C-69 landde in Washinton, DC stond generaal Henry 'Hap' Arnold te wachten en ontstak in ingehouden woede toen hij zag dat de 'groene' legerkleur overgeschilderd was in TWA kleuren. Maar vanwege de publicteit staat Arnold toch manmoedig te poseren met Howard Hughes.

Op de trap na de recordvlucht, links generaal 'Hap' Arnold ('not amused')

Een week later werd dit toestel, met de registratie 43-10310, overgedragen aan de USAAF. Tijdens een testvlucht met de 43-10310 zat op de plek van de co-piloot niemand minder dan Orville Wright, de eerste man die een gemotoriseerde vlucht maakt in 1903. Voor Orville Wright de vlucht met de C-69 de laatste vlucht als piloot.

De C-69, 43-10310 tijdens een testvlucht

Tijdens de oorlog werden er 22 C-69 geleverd aan de USAAF. De rest van het contract, van 180 stuks, werd gecanselled. De enorme hoeveelheid aan onderdelen die voorhanden waren voor die toestellen werden gekocht door Lockheed van de regering om het civiele Model L-049 te gaan produceren. De naoorlogse civiele luchtvaart zat te smachten om nieuwe vliegtuigen en binnen negen dagen sloten acht maatschappijen contracten voor 103 Constellations in totaal. De eerste van 27 TWA machines werd geleverd in november 1945.

De oudst bewaarde C-69, de latere L-049 van TWA, N90831 'Star of Switzerland'
(te zien in het Pima Air and Space Museum, Tucson, Arizona)

Op 15 februari 1946 werd de eerste vlucht van kust naar kust gevlogen in de Verenigde staten. Vanaf diezelfde maand vloog TWA ook vanaf Washington naar Parijs in 15 uur (de eerste transatlantische 'Connie' vlucht had plaats gevonden op 4 augustus 1945 met de C-69C 42-94550 van de USAAF). Concurrent Pan Am begon haar diensten met de 'Connie' van New York naar Bermuda. In juli 1946 hadden de Constellations al 200 miljoen passagiersmijl gevlogen.

TWA adverteerde dat met de Constellation voor iedereen de wereld open lag

Op 11 juli 1946 ging het voor het eerst mis toen tijdens een trainingvlucht een TWA Constellation neerstortte bij Reading, Pennsylvania. De toestellen werden zes weken aan de grond gehouden om 95 verbeteringen door te voeren, met name aan de motoren en systemen.

In oktober 1946 kwam de 'Gold Plate Connie' uit de fabriek. Deze L-649 was luxueuzer, met goede airconditioning en geluidsisolatie. Eastern Air Lines was de eerste die gebruikmaakte van deze versie. Tevens werd er ook een zogenaamde 'speedpak' ontwikkeld voor Constellations. Deze werd onder de romp gehangen, waarin extra vracht geborgen kon worden.

De onfortuinlijke L-049-46-25 PH-TEN, Nijmegen met een Speedpak

Een serieuze verlies kwam op 20 oktober 1948 toen de PH-TEN Nijmegen van de KLM verloren ging bij Prestwick, Schotland. Mede vanwege het slechte weer koos de piloot voor landingsbaan 26 (geadviseerd was runway 23), maar raakte hoogspanningskabels en stortte neer. Veertig mensen kwamen om, waaronder gezagvoerder K.D. Parmentier, beroemd van de DC-2 'Uiver' vlucht tijdens de Melbourne race in 1934.

De Lockheed Constellation L-749, NC86520, van Pan American

Een verbeterde versie was de L-749. Deze had lange afstandtanks in de buitenste vleugels waardoor het bereik 1609 km werd. Voor dit type werden R-3350-BD-1 motoren gebruikt die een vermogen hadden van 2500 pk.

Luxe die men tegenwoordig niet meer vind in commerciële luchtvaart

De USAF kocht 10 L-749 toestellen, aangeduid als de C/VC-121A (9) en de VC-121B (1). De Amerikaanse marine kocht ook twee 'Connies' aan, als PO-1W (later als WV-1), in de rol als vliegende radarposten. Deze succesvolle versie zou leiden tot 27 opvolgende varianten.

President Eisenhower zijn VC-121A Columbine II in restauratie in 1989

Op vrijdag 21 maart 1952 vertrok de L-749, PH-TFF, Venlo van de KLM naar Sydney. Op het vliegveld Don Muang, Bangkok, werd op zondag 23 maart een tussenlanding gemaakt. Op 8 kilometer voor de landingsbaan brak na hevige vibratie een propellerblad af van motor drie, die in de pantry sloeg. Hierop brak in de motor brand uit, en werd een tussenlanding een noodlanding.

De PH-TFF Venlo gaat in vlammen op

De complete motor werd uit de ophanging getrokken. 2e vlieger Mac Dermott zette het toestel vakkundig aan de grond, maar het rechter hoofdlandinggestel brak af, en de vleugel knalde tegen de grond. Alle 44 passagiers wisten het brandende toestel te verlaten. Als een moeder roept dat haar kind nog in het toestel was, bedenkt de Thaise mecanicien Nai Chai Sookserm zich geen moment. Met gevaar voor eigen leven trotseerde Sookserm de rook en vlammen. Op de tast vond Sookserm de kleine Bastiaan Bijl en wist hem te redden voor het toestel verteerd werd door de vuurzee.

De L-749A, G-ALAL van Ace Freighters in een niet normale positie,...

Een opvallend incident deed zich voor op 2 juli 1966, toen L-749A, G-ALAL van Ace Freighters de landing inzette op het vliegveld van Liverpool, Engeland. De lading begon naar achteren te schuiven. De voorwaartse snelheid en lift was hoog genoeg zodat het toestel niet overtrokken raakte. Maar eenmaal tot stilstand gekomen zakte het kielvlak heel rustig naar de grond. Het voorste landinggestel kwam omhoog en het steunde alleen op het hoofdlandinggestel en de richtingroeren. Nadat de lading verplaatst en uitgeladen was, kwam het toestel weer keurig op haar pootjes terrecht. Na inspectie bleek er geen schade en kon het de volgende dag weer vertrekken naar Gatwick en door naar Belfast.

De L-1049A, PH-TDK, Amsterdam van de KLM

Klik hieronder
voor het vervolg over ondermeer
de Super Constellation en Starliner

GA TERUG