- TORGAU -
USA ARMY ontmoet RED ARMY

26 april 1945, een geposseerde foto van de ontmoeting tussen West en Oost

69th Infantry Division, 'Fighting 69th'

Op 15 mei 1943 werd, in Camp Shelby, Mississippi, de 69th Infantry Division opgericht. De oorsprong van de 69th voerde terug naar de Amerikaanse Burgeroorlog als de ‘Fighting 69th’, een uit New York afkomstig Infantry Regiment. Na training in de Verenigde Staten verscheepte de 69th Division naar Engeland, waar het op 12 december 1944 arriveerde. Anderhalve maand later werd Het Kanaal overgestoken naar Le Havre op 24 januari 1945. De divisie kwam op 12 februari in België aan waar het de 99th Division aflostte, waarna het verdedigende posities innam in de Westwall (Siegriedlinie). Op 27 februari 1945 werd de 69th ingezet om de heuvelrug te oosten van Prether in te nemen, zodat de Hellenthal-Hollerath autobahn gebruikt kon worden. Het bleef niet bij deze ene aanval, op 7 maart werden Schmidtheim en Dahlem ingenomen. De volgende 14 dagen, tot 21 maart, werden gebruikt om patrouilles te ondernemen en kleine Duitse verzetshaarden uit te schakelen. Vervolgens werd de 69th weer ingezet om voorwaarts te trekken, waarbij op 27 maart 1945 de Rijn werd overgestoken en Festung Ehrenbreitstein, een enorm fort uit 1828, werd ingenomen.

Onderweg naar stormboten om de Saale over te steken en Weißenfels in te nemen

Op 7 april 1945 nam de 69th Division in Kassel de posities over van de 80th Division. De volgende dag werd Hannoversch Münden ingenomen. Na zware gevechten werd op 14 april Weißenfels ingenomen door het 271st Infantry Regiment van de 69th Division. Met stormboten werd vervolgens de rivier Saale overgestoken. De gevechten om Leizig zouden zwaar worden, zo werd verwacht. In een gezamelijke actie door de 2nd en 69th Divisions zou Leipzig ingenomen moeten worden. Maar brigade-generaal van politie Wilhelm von Grolmann besloot de stad te sparen en zich over te geven aan de Amerikanen met zijn 3400 sterke politiemacht. Maar kolonel Hans von Poncet dacht daar anders over, deze trok zich, met ongeveer 150 man en enkele Amerikaanse gijzelaars, terug in het Völkerschlachtdenkmal, een ware vesting. Rond dit gedenkteken werd 'the last stand' van Leipzig uitgevochten, maar moesten de Duitsers zich toch op 19 april gewonnen geven aan het 273rd Regiment, 69th Division.

Een GI van de 69th staat in het Völkerschlachtdenkmal, Leipzig

De 69th Division volgde globaal de huidige snelweg 87. Toen op 23 april Eilenburg viel, was de oostzijde van de rivier Mulde veiliggesteld. Op 25 april werden patrouilles uitgestuurd tussen de Mulde en de rivier de Elbe. Aan de overzijde van de Elbe waren Sovjet troepen te zien ter hoogte van Riesa, Strehla en Torgau.

In een ‘geleende’ boot bij Strehla, ongeveer 120 km ten zuiden van Berlijn, stak 1st Lt. Lieutenant Albert Kotzebue, commandant van een kleine patrouille, met drie van zijn manschappen, de Elbe over. Op de oostelijke oever aangekomen ontmoette Kotzebue Sovjet soldaten welke onderdeel waren van het Eerste Oekraïense Front, onder commando van Lt.Kol. Alexander Gardiev. Vanwege dat er tientallen gedode Duitse burgers op de oostoever lagen verspreidt, kwamen de twee Geallieerde officieren overeen dat dit niet de geschiktste plek was om deze ontmoeting de geschiedenisboeken in te laten gaan.

1st Lt. Albert Kotzebue en de drie anderen die als eerste contact maakten

Ook op 25 april 1945 stond 2nd Lieutenant William D. Robertson, S-2 van Hq. 1st Bn 273rd Inf.Reg. 69th ID, met zijn patrouille bij de, enkele uren daarvoor door de terugtrekkende Duitsers, opgeblazen brug van Torgau.

Het waren drukke dagen voor Lt. Robertson geweest. Hij was betrokken geweest in de dagen ervoor in de onderhandelingen met de burgemeester van Wurzen om de overgave van de stad te regelen, en met name de duizenden Geallieerde krijgsgevangen die nu in vrijheid kwamen te registreren en af te voeren. Daarnaast waren er honderden Duitse soldaten die zich overgaven. Het was chaotisch geweest, en Robertson had weinig slaap gehad. Maar op 25 april ging hij op patrouille om te checken of de stroom van vluchtelingen op gang kwam. In een Jeep, met Pfc Frank P. Huff als chauffeur, Cpl. James J. McDonnell en tolk Pfc Paul Staub vertrok Lt. Robertson rond 10.00 uur Wurzen, richting Falkenhain. Op de gehele route kwamen ze Duitse soldaten tegen in kleine groepjes. Deze werden hun wapens afgenomen en doorgestuurd naar de Amerikaanse linie. De Jeep raakte aardig vol van Duitse wapens. Nabij Zachorna gaf een Duits majoor met een compagnie soldaten zich ook maar wat graag over.

Het oprukken van de VS (blauw) en de Sovjet troepen (rood)

In Ochsensaal ook dezelfde taferelen, Duitsers die zich overgaven, blij dat ze niet in Russische handen vielen. Een burger kwam met een Brits soldaat aangewandeld, welke de Duitser langere tijden onderdak had verschaft en blij was nu van hem af te kunnen. De Brit kreeg een wapen uit de voorraad en werd ook heengezonden. Opeens liep de patrouille tegen een SS soldaat aan, een arrogante vent, die zich wel wilde overgeven. Hij gaf aan dat er verder op de weg, een kameraad lag met een machinegeweer. De SS’r werd op de motorkap geplaatst, waarop ook de andere SS’r zich overgaf. De arrogante dwarse houding, verdween plotsklaps toen Robertson dreigde hen aan de Russen te geven,… ze gingen wel mee voor op de motorkap als gijzelaar en om te worden gevrijwaard van plotseling opduikende machinegeweren. Nabij Sitzenroda vernamen ze van Britse ex-krijgsgevangene dat in Torgau Amerikaanse krijgsgevangenen waren die gewond waren. Mocht Robertson niet zo ver zijn patrouille uitstrekken, de opmerking over de Amerikanen deden hem doorzetten. Opeens raasde een Duitse stafwagen hen voorbij, de Jeep keerde om en zette de achtervolging. in. De SS’rs werd opdracht gegeven zich laag te houden op de bumper, want de .30 machinegeweer werd ingezet om de Duitse wagen te stoppen. Na een paar treffers, stopte de wagen, en stapten vier zeer nerveuze Duitse hospitaalsoldaten eruit. Ze kregen een vrijwaringsbewijs en werden door gezonden. Eenmaal in Torgau aangekomen, kon men geen Amerikaanse gewonden vinden, wel een een Duitse officier met zijn chauffeur bij een Volkswagen. Robertson eiste de autosleutels en gaf opdracht daar te wachten. Iets verderop kwam de patrouille een paar dronken Duitse soldaten tegen die een wijnkelder aan het overladen waren in twee auto's. Deze werden doorgestuurd naar wachtende Duitse officier bij zijn Volkswagen. Na meer Geallieerde krijgsgevangenen gevonden te hebben, werden enkele van hen als bewaker aangesteld om de zojuist onderschepte Duitsers bij hun voertuigen in toom te houden. Ook waren onder de laatste groep twee Amerikanen, waarvan één Peck zou hebben geheten. Van de andere is geen naam bewaard gebleven, behalve dat hij zelf aangegeven had fotograaf te zijn. De twee Amerikanen reden verder mee in de Jeep.

De toegangspoort van Schloss Hartenfels waar de Jeep de binnenplaats op reed

In het centrum van Torgau verlieten Robertson en Staub de Jeep, want ze hoorden veel lichte wapens schieten. Eén van de bevrijde Amerikanen, de fotograaf, bestuurde de Jeep op gepaste afstand. Huff stond achter het .30 machinegeweer in de Jeep. De kogels vlogen hen hier soms om de oren, de Russen leken dichtbij te zijn. Robertson en Staub droegen een wit laken als witte vlag. Robertson had gewenst een Amerikaanse vlag nu te hebben, want daar zouden de Russen meer respect voor hebben dan een witte vlag. In een apotheek werd verf gevonden, waar een ruwe Amerikaanse vlag mee werd geschilderd op het witte laken. Het schieten was onderwijl gestopt. De mannen gingen de binnenplaats van Schloss Hartenfels in. De ‘vlag’ werd via een kasteeltoren omhoog gebracht en Robertson hing hem aan de buitenzijde. Vervolgens begon hij te zwaaien en te roepen dat ze ‘Amerikanski’ waren. Maar er leek geen reactie vanaf de andere zijde van de Elbe te komen, totdat opeens een regen van geweervuur zijn kant op kwam, en een granaat een stuk uit een muur blies.

Schloss Hartenfels met de opgeblazen brug over de Elbe

Maar na het korte salvo stopte het schieten, en begon Robertson weer te zwaaien. Eindelijk kwam er ander signaal van de overkant, een groene vuurpijl, en na 15 seconden nog een tweede,… dit was het signaal van herkenning. Robertson stuurde de Jeep met Huff, McDonnell en de fotograaf naar de gevangenen die ze eerder hadden gezien, waaronder een Rus geweest was. Onderwijl hadden de Russen genoeg van het ‘gedoe’ van Robertson, en openden weer het vuur op zijn positie, en een granaat sloeg weer in zijn nabijheid in de muur. De Jeep keerde terug op de binnenplaats met de Russische ex-gevangene, en via Engels, Duits en Russisch werd naar de overzijde van de Elbe geschreeuwd dat de Russen naar de overkant konden komen. En daar was eindelijk de positieve reactie. Lt. Robertson spoedde zich naar beneden, de binnenplaats af, de hoek om en rende naar de in elkaar gestorte brug.

Op deze foto is Lt. Robertson en zijn mannen op de brugresten te zien.
Klik op de foto waar de mannen zich bevinden
(Foto genomen door Private Staub uit de patrouille van Robertson)

Op bovenstaande, niet al te beste foto, genomen door Private Paul Staub, zijn, in het midden 2nd Lt. Robertson en achter hem Sgt. Huff te zien. Via de gladde stalen verwrongen constructie welke ooit een brug geweest was, begon Robertson samen met Sergeant Frank Huff de oversteek van de Elbe. Het was een hachelijke onderneming, de Elbe was een kolkende rivier, en het gevaar voor uitglijden en in de rivier vallen was zeker niet ondenkbaar. Ze wisten zich een weg te banen naar de wachtende sergeant Nikolai Andreyev, van het 173ste Regiment, 58ste Garde Divisie. Rond 16.00 uur was de ontmoeting een feit en werden de handen geschut tussen Lt. William Robertson en Lt. Alexander Silvashko, commandant van de Sovjet patrouille.

Delen uit bovenstaand verslag over Robertson zijn actie is opgetekend door Captain William J. Fox (2nd Information and Historical Service – V. Corps) eind april 1945 tijdens een interview met 2nd Lt. Willaim Robertson en Pfc Frank Huff.

26 april, Lt. Robertson omhelst Lt. Silvashko voor de tweede maal

In totaal waren er drie ontmoetingen tussen Amerikaanse patrouilles en soldaten van het Sovjet leger die dag. Naast die van Lt. Robertson en 1st Lt. Kotzebueook (Strehla), was er ook een patrouille ontmoeting onder commando van Major Fred W. Craigs. Maar Lt. Robertson was de eerste die verslag uitbracht toen zijn patrouille terugkeerde in het hoofdkwartier. Zijn rapport kwam terecht bij de 69th Division commandant General Rheinhardt. Deze besliste hard op het rapport, Robertson was buiten zijn opdracht gegaan, en Rheinhardt besloot tot de krijgsraad voor Robertson. Maar het rapport ging hoger de legertop in, en bereikte 1st Army General Omar Bradley, en deze zag de historische gebeurtenis van de ontmoeting in, en Rheinhardt moest terug komen op zijn oordeel.

Major-General Emil F. Reinhardt schudt de hand van Major-General Vladimir V. Rusakov

De volgende dag, 26 april 1945 werd er door de hoge officieren van de 69th Division en het Sovjet legeronderdeel 58ste Garde Regiment de eerste officiële ontmoeting georganiseerd. Strehla viel daarbij af vanwege wat zich op de oostelijke oever afgespeeld zou hebben. Torgau werd dus de plek waar Robertson en Silvashko nogmaals elkaar zouden ontmoetten, nu staande voor een inderhaast geschilderd plaquette.

Maar voor de Geallieerde top was het handenschudden tussen de Amerikaanse Major-General Emil F. Reinhardt, commandant van de 69th Division met de Sovjet Major-General Vladimir V. Rusakov, commandant van 58ste Garde Divisie belangrijkere wapenfeiten, de link tussen beide strijdmachten was een feit.

Een luitenant van de 69th ID toont een buitgemaakt Luger pistool aan een Sovjet strijder

Het was één en al vriendelijkheid tussen de soldaten van beide grootmachten. Maar onderhuids voelde men de aversie tegenover elkander. Voor de fotografen wilden de beide partijen zich van hun beste zijde laten zien. Het werd nu wel duidelijk dat Supreme Commander Eisenhower Berlijn aan de Russen liet, mede ingegeven door de opmerking van General Omar Bradley dat een Amerikaanse aanval op Berlijn wellicht 100.000 Amerikaanse verliezen zou opleveren. Maar aan de Elbe bij Torgau werd voor enkele uren de oorlog even aan de kant geschoven. Er gingen al stemmen op dat de Amerikanen samen met de verslagen Duitsers de Russen weer terug moest zien te sturen naar hun eigen grondgebied, maar de geschiedenis zou alles anders gaan inrichten.

De 'link' tussen West en Oost werd groots gebracht in de wereld

Na de oorlog werd Duitsland opgesplitst in twee delen, in het oosten de communistische Russische sector, in het westen de kapitalistische sector, beter bekend als het ‘vrije westen’. Ook Torgau viel in de Russische sector. Pas na de val van ‘De Muur’ op 9 november 1989 kwam er ook eindelijk na ruim 40 jaar een einde aan de Russische knoet en konden er plannen gemaakt worden voor de toekomst.

Het restant van de brugopgang, met erachter de nieuwe brug van Torgau

Direct na de oorlog was de reparatie van de opgeblazen brug weer ter hand genomen welke gereed was in 1946. Onderwijl, na het opheffen van de Oost-Duitse grens, wilde men het verkeer uit Torgau hebben, de belasting werd te veel voor de stad en de brug. In 1991 werd begonnen met de bouw van een nieuwe brug over de Elbe, welke op 8 juli 1993 werd geopend. De oude brug werd deel opgeblazen op 16 juni 1994, waarna de resten werden afgebroken. Delen van de stenen pijlers van de oude brug werden naar Dresden overgebracht voor de restauratie van de beroemde Frauenkirche. Enkele stukken van de pijlers werden in Torgau bewaard met inscriptie aangaande de geschiedenis van de oude brug. Aan de overgebleven brugpijler is een waterhoogtemeter aangebracht welke de hoogste waterstand van de Elbe aangeeft, 18 augustus 2002, met een hoogte van 9.45 meter!

Het monument ter nagedachtenis aan de historische ontmoeting

De inscripties op het monument (klik voor een vergroting op de foto's)

Niet alleen werd de brug hersteld na de oorlog, ook de nodige monumenten en herinnerings-plaquettes verschenen in Torgau aan de oever van de Elbe. Natuurlijk onder communistische regime werd als eerste het Oekraïense onderdeel van het Rode Legers genoemd, en hoe die samen met de Geallieerde troepen het fascistische Duitsland verslagen. Ook in de nabijheid van het ere monument staat een grote communistische stele met een tekst die niets aan de verbeeldng over laat; ‘Ruhm Dem Sovjetvolk, Dank Für Seine Befreidungstat’.

Een overduidelijke communistische heldenverering,...

Het Schloss Hartenfels kunt u bezoeken. Over de brede droge slotgracht gaat u door een rijk versierde poort. Als u in de slotgracht kijkt heeft u kans beren te zien. In 1425 werd begonnen aan de traditie om beren in Torgau te hebben. Begon het eerst in een berenkuil, in de latere jaren werd de berenkuil ingericht zoals die nu tegenwoordig is. In 1624 zaten maar liefst 30 beren in deze zogenaamde 'Bärengraben'. Eind 17de eeuw kwam er een einde aan de beren in hun verblijf toen de 'slag om Torgau' plaats vond. Het zou tot in de jaren 50 van de vorige eeuw duren toen de traditie om beren in de slotgracht te hebben opnieuw werd opgepikt. In 1953 keerden 4 beren terug in de Bärengraben. In 2015 waren er drie beren, Jette (toen 23), Bea (3) en Benno (3) te bewonderen.

Eén van de beren in de 'Bärengraben' van Schloss Hartenfels

Eenmaal onder de poort door en in de binnenplaatst, is er een mogelijkheid om een toren te beklimmen. Het is onduidelijk welke toren Lt. Robertson precies gebruikte om te seinen naar de Sovjet troepen aan de oostelijke oever van de Elbe. Zelf zei Robertson eind april 1945 over de bewuste toren het volgende: 'I (Robertson), Peck, and Staub climbed the circular staircase in the tower nearest the river; McDonnell, Huff, and the photographer remained in the yard with the Jeep. I took the flag and went to the topmost part where the tower was open from all directions. The Elbe River and its open eastern bank stretched out in front of me. Hanging the flag out of the tower, facing south so that it would be broadside to any onlookers on the opposite bank, I held it with my hands first to see what would happen.'

Uitzicht op Schloss Hartenfels vanaf de oostelijke oever van de Elbe

Aan de voorzijde zijn twee zware bastion torens te zien, maar deze hebben geen open bovenzijde ('topmost part where the tower was open from all directions'). Er zijn wel twee torens die aan de beschrijving voldoen, maar de ene ligt aan de achterzijde van het slot, de andere kijkt zuidwaarts en deze is door de rest van het gebouw slecht te zien vanaf de andere oever.

Torgau is een leuke plaats om doorheen te wandelen. Sporen van de oorlog zijn hier niet meer te vinden, alleen de monumenten herinneren hier aan de historische ontmoeting tussen het Westen en het Oosten in april 1945,...

U kunt nu terugkeren naar de Homepage van
www.strijdbewijs.nl
(KLIK HIERONDER)

GA TERUG