Onderstaand vindt u een treurig verslag over de eerste aanleg van de Amerikaanse begraafplaats Margraten. Een ieder die daar de Amerikaanse jongens ter graven heeft helpen dragen zijn de ware, vaak vergeten, helden. Helaas wordt op dit soort mensen nog steeds een beroep gedaan,… Zal er ooit een laatste oorlogsgraf gegraven worden?
In 1994 verscheen een artikel van de hand van Jan Hendriks en Hans Koenen met de titel ‘D-Day in Zuid-Limburg. De bevrijding van uur tot uur, van plaats tot plaats’ (Uitgevers Maatschappij BV. De Limburger). Dankzij Ton van Geldrop kreeg ik een uittreksel in handen dat geheel handelde over Margraten. Het is een tijdloos document waar ik dankbaar gebruik van heb gemaakt om de horror van Margraten te illustreren.

De eerste aanzet voor een Amerikaans oorlogskerkhof op Nederlandse grond was gepland nabij Sittard. Ten tijde van de strijd om Aken verkende kapitein Joseph Shomon van de 611th Graves Registration Company een bietenveld ten oosten van Sittard in oktober 1944. Om de aanvoerwegen naar dit geplande kerkhof begaanbaar te maken werden bulldozers ingezet die veel Duits granaatvuur aantrokken. De Duisters meenden aan de rupsbandgeluiden te horen dat de Amerikanen bezig waren tanks in het gebied te brengen voor een offensief. De nabijgelegen Amerikaanse artillerie kreeg ook het nodige Duitse 88mm kanonvuur te verduren. Hierop greep het 9th Army in en liet de Gravencompagnie vertrekken uit het geplande gebied. Samen, met luitenant Doyle Jensen, ging daarop Shomon op zoek naar een ander gebied in de omgeving en vervoegden zij zich uiteindelijk bij het gemeentehuis van Margraten omdat daar iemand, Jeff van Laar, Engels zou spreken. Na verschillende locaties bekeken te hebben, viel hun oog uiteindelijk op een terrein tussen Margraten en Cadier en Keer. De Amerikanen waren al bekend met dit terrein daar het korte tijd als landingstripje gediend had voor verkenningsvliegtuigjes. Het was een gebied met weilanden en akkers omzoomd met boomgaarden. Van Laar vertelde aan Shomon dat dit wel de beste landbouwgrond uit de omgeving was, maar zijn bedenkingen werden weggewuifd door Shomon met de woorden, 'The best soil is not good enough for our boys,…'. De gedupeerde boeren werden schadeloosgesteld met 75 cent per vierkante meter (een zeer klein bedrag waarmee duidelijk op de gevoelens werd gespeeld,… wie durfde te protesteren als het om gesneuvelde bevrijders gaat?).

Margraten werd een kleine garnizoenstad met 250 manschappen en officieren. Deze, het 3136th Quartermaster Service Company, bestond grotendeels uit Afro-Amerikaanse soldaten onder leiding van kapitein Abar.

Zodra men met het treurige graven van de kuilen begon, leek het weer ook alleen maar treuriger te worden,… het leek wel constant te regenen. De graven, anderhalve meter diep, en 60 cm breed bij 195 cm lang, liepen vol water. De vette klei plakte aan alles vast, aan de schop, schoeisel en de kleren. De eerste slachtoffers werden begin november aangevoerd met vrachtwagens tegelijk, en Margraten kreeg nu haar trieste voor eeuwig blijvende Amerikaanse jonge mannen in haar grond.

Als eerste werden de gesneuvelden uitgelegd op een plankier, de zogenaamde 'strippingline'. Hier werden de lijken ontdaan van hun persoonlijke bezittingen, munitie en granaten. Sommigen waren al dagen dood en in verre staat van ontbinding, anderen waren niet meer dan hompen onherkenbare smurrie met botten. Het was een gruwelijke taak die de mensen van het identificatieteam ieder dag weer moesten oppakken. De eerste dagen waren het ergst,… kokhalzend werd soms het vreselijke werk gedaan. De geborgen persoonlijke zaken, zoals brieven, horloge, sieraden, geld en foto's werden veiliggesteld voor verzending naar de nabestaanden. Bij sommigen was reeds één helft van het identiteitsplaatje, de 'dogtag' in de mond gestopt door een medestrijdmakker of hospik, of dit werd gedaan door het identiteitsteam in Margraten. Mocht door verminking het onmogelijk zijn het plaatje in de mond te plaatsten, dan werd dit in de handen gestopt en mee begraven. Was de andere helft van de 'dogtag' nog aanwezig dan werd dat tegen het houten kruis getikt. De regen en mist kon de vreselijke stank van de doden niet verdrijven, maar alles went,… de mannen die eerst brakend de aanblik van de resten moesten aanschouwen, zaten binnen korte tijd hun eten te nuttigen tussen de rottende lijken.
Op 10 november 1944 werd de eerste Amerikaan ter aarde besteld. Het zou de eerste van vele ter aardebestellingen worden waarmee de dag werd afgesloten. Tijdens een ceremonie sprak een priester een gebed, werd de 'Last post' geblazen en de vlag gestreken. Tot slot werd de stilte verscheurd met saluutschoten om te onderstrepen dat hier door oorlogsgeweld Amerika's jonge verloren toekomst begraven lag. Het werd een dagelijks ritueel op Margraten.

Dagelijks werden de doden aangevoerd. Niet alleen Amerikanen, ook andere geallieerden en zelfs Duitsers werden naar Margraten gebracht. Legertrucks vol lijken reden vanuit Duitsland, en tijdens het Ardennenoffensief richting Limburg. Vaak maakten de chauffeurs een stop bij de mess om wat te gaan eten. Als later de vrachtwagens weer hortend optrokken, schokte een spoor van bloed door de straten van Margraten. Het was een drama om te werken en te leven rond het kerkhof. De natte bagger maakte werken bijna onmogelijk. Voertuigen liepen vast in de prut. De aanvoerweg probeerde men op alle manieren te verstevigen, maar kiezel zakte weg, en zelfs aangevoerde rotsstenen verdwenen in de grond. De beste oplossing bleek complete boomstammen afgedekt met puin uit het verwoeste Aken.

De winter viel vroeg en ongenadig hard. De doorweekte grond was een gewillig slachtoffer van de vorst,… binnen de kortste tijd was de blubber veranderd in beton. Met de uitbraakpoging van de Duitsers door de Ardennen op 16 december 1944 liep het Amerikaanse dodental heel snel op. De werkdruk was ongelooflijk zwaar voor de grafdelvers. De grond was bikkelhard en werd te lijf gegaan met pikhouwelen en met branders. Nieuwe aangevoerde manschappen waren niet voorbereid aan de snijdende koude. Laarzen en gevoerde schoenen van de doden werden door de grafdelvers overgenomen. Onder de flappende tentzeilen werden de stijf bevroren doden geïdentificeerd. Om beter bij de vingerkootjes te komen, werden deze regelmatig afgehakt. Onder de gekrompen huid werd dan vloeistof gespoten waarna een vingerafdruk gemaakt kon worden.

De Amerikaanse begraafplaats bij Henri Chapelle in België was ondertussen met haar 17.000 doden gesloten, zodat de druk verder werd opgevoerd in Margraten. Toen het 9th Army de Rijn overstak, kwamen er twee dagen later bijna 1000 doden naar Margraten. Door personeelstekort deed kapitein Shomon een beroep op burgermeester Ronckers van Margraten of deze wellicht de bevolking kon mobiliseren om te gaan helpen op de Amerikaanse begraafplaats. De respons was enorm, en binnen twee dagen hadden alle vrijwilligers de duizend doden begraven en waren er genoeg extra graven gespit om de werkdruk te verlichten van de Service Company. Eind mei, 1945 waren er al bijna 17.000 graven op het kerkhof en naderde haar capaciteit. Op 30 mei, de eerste Memorial-Day herdenking, werd de gehele begraafplaats bedolven onder een woud van bloemen, aangevoerd door 20 vrachtwagens en verzameld in 60 Limburgse dorpen. Op 1 juni 1945 vertrokken de soldaten, na meer dan negen maanden zeer zwaar en luguber werk, maar konden trots en dankbaar zijn dat zij deze taak onder de meest miserabele omstandigheden hadden volbracht.

Eind jaren veertig werden de doden opgegraven en tot het skelet schoongemaakt. De laatste restanten werden gecremeerd. De gereinigde geraamtes werden in lakens en dekens gewikkeld en in stalen kisten gelegd. De binnenzijde van deze kisten was gebronsd en van zijde voorzien. De deksels werden vervolgens dicht gelast. Zoals al eerder aangegeven waren er ook een groot aantal Duitsers begraven. Deze werden na de oorlog herbegraven op de Duits militaire Friedhof Ysselsteyn . In de jaren vijftig werden elfduizend Amerikaanse kisten opgegraven en verscheept naar Amerika, het was de periode dat American Cemetery Margraten haar huidige vorm kreeg.

Joseph J. Shomon zwaaide na de oorlog af als luitenant kolonel. Hij schreef een indringend boek Crosses in the Wind. Shomon werd in 1960 ereburger van Margraten en er werd een straat naar hem vernoemd. Hij ontving verschillende medailles en oorkondes waaronder de Meritorious Service Award. Na zijn overlijden, 18 september 2003 (88) werd zijn lichaam begraven op 31 oktober te Arlington National Cemetery, Washington, DC.

Op 8 mei 2005 bracht President Bush als eerste president van Amerika een bezoek aan Margraten. Stonden de sprekers die dag vooral stil bij de omgekomen soldaten en de mensen die de graven onderhouden,… maar werden helaas de noeste werkers van het eerste uur, de afro-amerikanen, die het zware lugubere werk hadden uitgevoerd niet genoemd.

Op de American Cemetery te Colleville-sur-Mer, Normandië liggen drie Medal of Honor dragers, op Margraten zijn er zes ter grave gedragen. Onder deze slachtoffers is Willy F. James, Jr, een zwarte Amerikaan die pas in 1996 postuum voor zijn heldenmoed werd geëerd met de Medal of Honor. Het hoe en waarom is te lezen op de volgende pagina.

---