In 2008 kreeg ik een mail van Henk Dijkxhoorn uit Terbregge waarin hij binnen enkele regels zijn leven vertelde. De daarop volgende mail ging over ene Arie Braun. Het werd me duidelijk dat Henk twee loden mallen voor het slaan van penningen in zijn bezit had. Deze penningen waren een initiatief geweest van Arie Braun om de Geallieerden te gedenken die veertig jaar daarvoor de bevrijding brachten door op 6 juni, 1944 een invasie te starten in Normandië. In 1984 werden de munten gemaakt en geslagen in België. Arie vond dat ik de geschikte persoon was om de loden afslagen te beheren. Ik voelde me dan ook zeer vereerd, en zo kwam op een dag Henk met zijn vrouw de loden mallen brengen.

Henk Dijkxhoorn (1933) was niet zomaar iemand die Arie gekozen had als tussenpersoon. Henk was al geruime tijd druk doende met het aanleggen van een eigen archief van verschillende mensen die een verhaal te vertellen hadden die zich afspeelden in de Tweede Wereldoorlog. Kleine verhalen van gewone burgers en militairen. Soms uit het verzet, soms gewoon van mensen die hun verhaal kwijt wilden. Ook waren er verhalen over de Manna vluchten, de voedseldroppingen uit 1945. Deze fascinatie zou het ware levenswerk worden voor en van Henk. Hij werd de grote initiator en inspirator tot het oprichten van een monument dat het ‘Grote Wonder’ te herdenken dat zich had afgespeeld in april en mei 1945. Het zou elf jaar duren voor het monument er zou komen, maar op 28 april, 2006 was het dan zover. Het monument in Terbregge werd onthuld door staatsecretaris V.d. Knaap in aanwezigheid van burgemeester Opstelten van Rotterdam en verschillende ambassadeurs.

De tekst op de begeleidende plaquette luidt:

‘MONUMENT VOOR DE VOEDSELDROPPINGS 1945

OPERATION MANNA / CHOWHOUND

“HET WAS MEER DAN VOEDSEL. VIJF JAAR LANG HEBBEN WE DOOD EN VERDERF
GEZAAID EN IN DE LAATSTE WEEK DUIZENDEN MENSEN VAN DE DOOD GERED”
(CITAAT VAN ÉÉN DER PILOTEN)

VAN 29 APRIL TOT 8 MEI 1945 WERDEN IN 10 PLAATSEN IN NEDERLAND
11.000 TON VOEDSELPAKKETTEN AFGEWORPEN. VANUIT ENGELAND WERDEN MEER
DAN 5300 VLUCHTEN UITGEVOERD DOOR BRITSE EN AMERIKAANSE BOMMENWERPERS.
WAAR NU NIEUW TERBREGGE LIGT, WERD IN 1945 RUIM 3600 TON AFGEWORPEN.

HET KUNSTWERK IN HET PAVILJOEN OBSERVATORIUM NIEUW TERBREGGE
VERBEELDT DE STAPELING VAN DE VOEDSELPAKKETTEN IN DE BUIK VAN HET VLIEGTUIG.
HET IS EEN EERBETOON AAN DE MENSEN DIE NOG TIJDENS DE TWEEDE WERELDOORLOG
DE HONGERENDE BEVOLKING IN WEST-NEDERLAND VOEDSEL BRACHTEN.

OPERATIE MANNA / CHOWHOUND LUIDDE VOOR DE ROTTERDAMSE BEVOLKING
HET EINDE VAN DE OORLOG IN.’

Was deze onthulling al boven verwachting voor Henk, in 2007 kwam de overtreffende trap. Nabij het monument werd toen de straatnaam onthuld die de man achter de oorspronkelijke Manna vluchten zou herdenken, Air Commondore Geddes. Niet alleen was burgemeester Opstelten weer present, maar ook de zoon en kleinzoon van Geddes waren aanwezig. Tevens was daar Bill Ridder, een emigrant, opgeklommen van loopjongen tot Vice-president Bank of America, die een drieluik schonk van de Manna vluchten. Naast voornoemde personen waren die dag ook zeven ambassadeurs aanwezig, waaronder de Duitse en zeven militaire attachés van de betrokken landen. Mede dankzij de contacten die de schrijver Hans Onderwater heeft was Air commodore Gunby van de Engelse Luchtmacht en Generaal de Jong van de Nederlandse Luchtmacht aanwezig waardoor ook de ‘icing on the cake’ mogelijk werd,... het overvliegen van de Avro Lancaster van de Battle of Britain Memorial Flight.

Henk en zijn vrouw Janny bezochten ook regelmatig Amerika en kwamen zo ook in contact met verschillende mensen. Henk maakt gemakkelijk contacten en zo wist ook Arie Braun hem te vinden. Deze verzocht hem een ere penning over te brengen naar een piloot. Arie had na het maken van de D-Day penning in 1984, het jaar daarop een Manna-vlucht penning laten maken met het idee deze te overhandigen aan vliegers die betrokken waren geweest. Maar één piloot, Joe English, die was die dag van uitreiking niet aanwezig geweest. Maar Henk was genegen om de penning over te brengen. En zo ging Henk met zijn vrouw naar Nanton om Joe de penning te overhandigen.

Kort na de mails van Henk ontving ik een mail uit Viljandi in Estland van Arie Braun, die daar naartoe was verhuisd. Hij was blij dat ik de loden slagpenningen in bewaring nam. Hij sloot zijn mail af met een verontrustende mededeling over mijn website: ‘Je bent erg slecht voor me geweest om me zoveel moois voor te zetten dat ik er al 4 dagen mee bezig ben en nog niet klaar om dan opnieuw te beginnen voor een zieke man als ik, maar super is het!’

De volgende mail bevatte een deel van de memoires van Arie Braun (27 juli, 1931) en met Arie zijn toestemming mag ik een deel er van met u delen.

Arie, één van, de toen, acht kinderen, was in 1940 acht jaar oud en had zijn vader reeds dat jaar geholpen emmers zand op zolder te zetten tegen eventuele brandbommen. Het bombardement volgde op 14 mei, 1940. Het woonhuis van Braun werd niet getroffen, maar de aanblik van een duikende Stuka, is Arie altijd bijgebleven.
Arie: ‘sirenes gingen en volgens advies gingen we allen onder de trap staan, we hoorden vliegtuigen, zware en lichte ontploffingen, maar niets ernstig gebeurde er bij ons. Toen het signaal veilig klonk, gingen we naar buiten, keken rond en zagen dat op het plein een schuilkelder was getroffen, we mochten er niet bij komen. Later werd er omgeroepen om de stad uit te gaan naar het Kralingse Bos. We namen niet veel mee en moesten zo’n twee kilometer lopen. Onderweg zag ik zo’n zes branden meer niet, maar van Pa moest ik recht vooruit kijken, het liefst had hij denk ik oogkleppen.’

(* in zwart/curcief is noot van Pieter Jutte)
850 Inwoners van Rotterdam kwamen om door het bombardement met 1300 brisant bommen, uitgeworpen door 54 Heinkel He 111 bommenwerpers. Het bombardement veroorzaakte niet de grootste schade, dat werd door de aanhoudende branden veroorzaakt. Dagenlang woede het vuur door de stad. In totaal werden in Rotterdam 24.000 woningen verwoest, 2500 winkels, 1200 fabrieken en werkplaatsen, 526 cafés en restaurants, 70 scholen, 21 kerken, 12 bioscopen, 4 ziekenhuizen, 4 spoorwegstations, 2 musea en 2 schouwburgen.

De nacht zou worden doorgebracht in een greppel van een smalle strook bos achter het Langepad. In het donker zag de familie de vreselijke branden vanaf een veilige afstand. Later die avond kreeg de familie Braun te horen dat ze naar een school konden gaan in Crooswijk voor overnachting. De volgende dag ging de familie op pad naar de Boezemlaan om geëvacueerd te worden naar nadere steden. Terwijl Arie met broertje Jaap van vier op de arm stond, sprak Kranenburg, directeur van Begraafplaats Crooswijk, met vader Braun. Deze kreeg van Kranenburg te horen dat er een huis aan de Boezemlaan leeg stond en te huur was.

Arie: ‘In de Boezemlaan werd het leven heel anders. In plaats van de grauwe binnenstad waar je uit huis kijkend geen boom zag, had je nu door het raam uit de mooie kamer ziende alles groen voor ogen, vanwege de ligging aan de uiterste rand van de stad. Zelfs achter was groen tussen de huizen.’

Het leven hernam zich en de kinderen moesten weer naar school. Voor Arie betekende dit iedere dag 20 minuten lopen naar de Isaac Hubertstraat. Vaak was de route langer want Arie werd verliefd op een tweeling (wat zij niet wisten). Deze woonden aan de Crooswijkseweg en dat was ook een route met winkels die, naast de tweeling, ook bekeken moesten worden.
Arie; ‘De eerste jaren gebeurde er eigenlijk niets bijzonders en ik ging van die school af en moest naar een brugklas voor een half jaar in de Dirk Smitstraat. Daarna naar de Ambachtschool in de Tamboerstraat om te studeren voor timmerman. Jammer genoeg duurde dat niet lang omdat de school sloot wegens gebrek aan materialen en brandstof. Ondertussen begonnen we wel iets van de oorlog te merken, vaak kwamen er in de nacht Engelse vliegtuigen over en dan stond er geschut op auto’s vlak voor onze deur, dat maakte een vreselijk lawaai als die bezig waren.’
Dat het een krappe bedoening was in het huis, blijkt uit het volgende dat Arie vertelde; ‘Ik sliep toen in het zijkamertje en mocht dan in de tussenkamer komen waar twee tweepersoonsbedden stonden, een voor Pa en Ma,en de ander lag dan vol met broertjes en zusjes met de benen tegen elkaar, net zolang tot de sirenes veilig bliezen en dan terug in eigen bed.’

Op 31 maart, 1943 werd Rotterdam wederom getroffen door bommen (een bombardement dat als 'Het Vergeten Bombardement' bekend staat). Ditmaal geen Duits fabrikaat, maar Amerikaans. De aanval was gericht op het havengebied, maar door een verkeerde inschatting vielen de bommen op de wijk Tussendijken.

Arie hield van de natuur en mocht graag om nesten te observeren langs de Boezem tot de Bergse Plas zwerven. Op woensdag 31 maart, 1943 keerde Arie terug van zo’n missie en zag de rookwolken opstijgen van de Schiedamseweg. Deze bleek geheel in as te liggen na een bombardement door de Amerikanen. De haven was het doel, maar deze was gemist met desastreuze gevolgen. Arie weet dit aan de weinige ervaring die ‘die jongens’ nog hadden.

In de nacht van 12 op 13 mei, 1943, terwijl iedereen rustig lag te slapen, was er opeens een vreselijk lawaai. Arie klom uit bed en zag allemaal vuur en hoorde een geluid van duizenden kogels die explodeerden. Het bleek dat er een Britse Short Stirling, een viermotorige bommenwerper, neergestort was op de hoek van het laantje op vijfentwintig meter van het huis van de familie Braun. Het toestel was in duikvlucht neergekomen en had op een haar na de huizen gemist. Wel was van de lantaarnpaal voor het raam van Arie de arm verdwenen. Er waren geen bommen aan boord, alleen de branstof stroomde brandende het riool in.
Arie; ‘Ik ben vaak langs het wrak gelopen, moest er langs naar school. De moffen die er de wacht hielden mopperden, maar die lieten me gaan. Na een paar dagen werd het wrak afgevoerd.’

Short Stirling EF357 (OJ-V, 149 Squadron) keerde op in de nacht van 12 op 13 mei, 1943, terug van een bombardementmissie op Duisburg toen het door een Messerschmitt nachtjager neergeschoten werd. Met twee brandende motoren was de Stirling niet in de lucht te houden. De geschutskoepel werd getroffen en de schutter eruit geslingerd die te pletter sloeg. Een ander bemanningslid probeerde er uit te komen maar zijn parachute opende vanaf die lage hoogte niet compleet, ook hij overleefde de val niet. Een deel van het landinggestel kwam neer in de Rusthoflaan 64. Maar de rest van het toestel brandde als een fakkel onderhand en er was geen redden aan. Op een haar na werden de huizen gemist toen de Stirling neerkwam. Alle zeven bemanningsleden kwam om. De bemanning werd begraven op de Algemene Begraafplaats Crooswijk. Hun namen zullen voor altijd herinnerd worden:
Flying Officer Ronald Frederick Kingham, Navigator/Bomber
Sergeant Eric George Bass, Pilot
Sergeant Kennith George Roots, Navigator
Sergeant Francis George Salter, Flight engineer
Sergeant John Geoffrey Newall, Wireless Operator/Air Gunner
Sergeant Dennis Bertram Sach, Air Gunner
Sergeant Ronald David Evans, Air Gunner

Op de volgende pagina gaat het verhaal verteld door Arie Braun verder. Hoe verder de oorlog duurt, hoe zwaarder de bevolking het krijgt. De hongerwinter maakt zeer veel slachtoffers en Arie maakt 'Operation Manna' mee, welke grote indruk op hem zal achterlaten. Het is voor hem dan ook meer dan logisch dat hij bij de Watersnoodramp in Zeeland van 1953 zijn steentje bijdraagt,...