Het volgende incident dat door frustratie en woede escaleerde vond plaats in 1968 in Vietnam in het dorp My Lai gelegen in de provincie Quang Ngai, wat bij de Amerikanen bekend stond als ‘Pinkville’, vanwege de kleur waarmee het op stafkaarten was afgebeeld. Waren er van de slachting bij Wounded Knee (en Oradour-sur-Glane) geen foto’s genomen tijdens de actie, dat was in het geval van My Lai anders. Hier liep legerfotograaf Ronald L. Haeberle mee met de moordende manschappen.

Charlie Company van de 1st Battalion, 20th Infantry Regiment, 11th Brigade, 23rd Infantry Division arriveerde in december 1967 in Zuid-Vietnam. De eerste maanden waren relatief rustig zonder vijandelijke contacten. Maar in maart 1968 tijdens het zoeken naar directe confrontaties met de Viet Cong waren er 28 incidenten geweest met de onzichtbare vijand, de landmijnen en booby-traps. Hierbij waren vijf man omgekomen en verschillende ernstige gewonden gevallen. De frustraties stapelden zich op toen de broederschap van mannen hun kameraden zagen vallen. De haat naar de Vietnamese bevolking nam toe. Er was geen verschil te zien tussen de Noord- en Zuid-Vietnamees.

De Viet Cong (of Vietcong) was de communistische guerrilla strijder. Het was op 20 december 1960 opgericht als het Nationale Front voor de bevrijding van Zuid-Vietnam. Het groeide door toestroom van nieuwe rekruten en de steun van het Noord-Vietnamese Leger (NVL) uit van 5000 tot 50.000 man ten tijde van het Ted Offensief in 1968. De Amerikanen gebruikte voor de Viet Cong de afkorting VC of ‘Charlie’.

Op 16 maart 1968 werd Charlie Company met helikopters ingevlogen om het dorp My Lai, dat geheel zou bestaan uit Viet Cong, te vernietigen. De opdracht was overduidelijk; ‘Ieder bewegend individu is Viet Cong, en moest worden uitgeschakeld,… voor eens en altijd!’ My Lai werd binnengegaan vanuit de westzijde en de soldaten verplaatsten zich oostwaarts. Het eerste wat de mannen opviel was dat er alleen maar vrouwen met kinderen en oude mannen rondliepen. Ze drongen de hutten binnen op zoek naar schuilplaatsen en wapens. Onderwijl werd het vuur geopend op de Vietnamese bevolking die hen voor de voeten liepen. Vrouwen en kinderen werden aan bajonetten geregen of door het hoofd geschoten. Handgranaten werden in de schamele hutten geworpen en in brand gestoken. Meisjes werden tot seksuele handelingen gedwongen, mannen en vrouwen werden gemarteld en bij sommige werd de ‘C’ van Charlie Company in de borst gekerfd voor ze meedogenloos werden afgemaakt.

Zo’n 70 tot 80 overlevenden renden voor de Amerikanen uit. Aan de oostkant van het dorp werden ze bij een greppel bijeengedreven. De doodsbange slachtoffers werden door Lt. Calley zijn 1st Platoon met automatische wapens in de greppel neergeschoten. Calley, een kleine streber, schoot eigenhandig twee groepen van Vietnamese mensen neer toen een soldaat weigerde mee te werken aan de moordpartij. Het 2nd Platoon opereerde in het noorden van het dorp waar ook rond de 70 mensen werden vermoord. Na de eerste ‘ronde’ kwam het 3rd Platoon het dorp binnen om eventuele ‘verzetshaarden’ op te ruimen.

Aangezien Charlie Company geen vijandelijkheden op haar pad vond, werd 4th Battalion, 3rd Regiment bij een naburig dorpje afgezet waar ook nog eens zo’n 90 mensen werden omgebracht. De twee dagen na de moordpartij werd gebruikt om het dorp geheel te verwoesten en de waterputten te vergiftigen (door er lijken in te dumpen).

De enige die daadwerkelijk tot actie over ging om iets tegen het moorden te ondernemen was Warrant Officer One Hugh C. Thompson die met een verkennerhelikopter in het gebied vloog. Hij was geschokt met wat er op de grond gebeurde. Hij landde naast de greppel vlak voor de groep zou worden neergeschoten en Thompson vroeg aan Lt. Calley wat de bedoeling was, deze antwoordde ‘orders uit te voeren’. Toen Thompson weer opsteeg zag hij een groepje vluchtende Vietnamezen die hun toevlucht zochten in een bunkertje. Hij landde zijn helikopter tussen de jagende Amerikanen en de bunker. Hij verliet de helikopter om de schuilende mensen uit de bunker te halen. Thompson gaf opdracht aan zijn bemanning eventueel op de soldaten te schieten mochten zij aanstalten maken hem te stoppen. In twee vluchten werden rond de 15 overlevenden naar een veilige plek gevlogen. Later vloog Thompson terug naar My Lai waar nog een vierjarige gewond jongetje uit de greppel werd gered. Bij terugkeer op de basis deed Thompson zijn officiële beklag, maar het werd direct al duidelijk,… dit moest in de doofpot. Thompson zou later de Soldiers Medal ontvangen voor zijn heldenmoed.

Niet alle soldaten van Charlie Company zouden meegewerkt hebben aan de moordpartij. Bijvoorbeeld PFc Carter beweerde dat hij zichzelf in de voet schoot met zijn pistool om afgevoerd te worden. Carter was een zogenaamde ’Tunnelrat’, een soldaat die de tunnels in kroop op zoek naar Viet Cong.

Het ‘incident’ My Lai werd een jaar lang stil gehouden. Soldaat Tom Glen stuurde een brief waarin hij het Amerikaanse leger beschuldigede van gruwelheden. Maar er werd niets mee gedaan,... Tot soldaat Ron Ridenhour een onderzoek startte na enkele opmerkingen die hij had gehoord van soldaten van Charlie Company. Hij stuurde brieven met zijn bevindingen naar verschillende congresleden.

De pers begint met het publiceren van de gruwelen van My Lai (Klik op de foto voor een vergroting)

De foto’s van Haeberle, genomen tijdens en na de moordpartij, werden afgedrukt in kranten en tijdschriften. Een schokgolf van woede trok door de Verenigde Staten. ‘Babykillers’ werden de soldaten in Vietnam genoemd, hangen moesten ze, allemaal! Op 5 september 1969 werd 2nd Lt. William Calley aangeklaagd en op 17 november 1970 begon de rechtszaak tegen hem. Getuigen uit de eenheid van Calley gaven aan dat de luitenant vaak het voortouw nam tot het moorden. Calley voerde aan de opdracht uitgevoerd te hebben die hij had gekregen van Captain Ernest Medina, een kapitein die ook verschillende dorpelingen had gedood (Medina werd in 1971 vrijgesproken).

Calley werd veroordeeld tot levenslang en dwangarbeid, voor de moord op 22 onschuldige dorpelingen. Wat inhield dat zijn eenheid van 105 man de overige 507 moorden hadden gepleegd. Van de 26 aangeklaagde manschappen en officieren die erbij betrokken waren en het in de doofpot wilden houden, werd alleen Calley veroordeeld. Waren de Amerikanen in eerste instantie woedend geweest over de moorden, nu waren ze verontwaardigd over het feit dat er maar één man werd veroordeeld. Om de bevolking tegemoet te komen, verleende President Nixon gratie aan Calley. Na drie en een half jaar huisarrest kwam Calley vrij. In 2009 maakte hij tijdens een conferentie voor het eerst in het openbaar zijn excuses voor het gebeuren in My Lai.

Voor alle duidelijkheid wil ik nogmaals stellen dat het soort hierboven beschreven excessen vaker zijn voorgekomen in de geschiedenis. Oorlog wordt niet alleen uitgevochten tussen twee legers of partijen. Meestal zijn burgers juist het echte slachtoffer van oorlogshandelingen. De meeste burgerslachtoffers vallen door kogels, neervallende bommen en granaten doordat ze tussen twee vechtende partijen zitten. Dit zijn de risico’s die genomen worden als landen of partijen besluiten de wapens op te nemen.

De drie voorbeelden gegeven, Wounded Knee, Oradour-sur-Glane en My Lai, hebben heel veel zaken gemeen en zijn illustratief voor de wandaden door de eeuwen heen die hetzelfde stramien van misdaden volgt. De lezer zal wellicht ook denken aan het Tsjechisch Lidice in 1942 en de grootste oorlogsmisdaad van de recente jaren, Sebrenica, 1995, waar tussen de 7.000 tot 8.000 moslimjongens en -mannen werden vermoord. Lidice was, na de moord op Heydrich, een directe wraakactie van de Duitsers die in het openbaar handelden als strafmaatregel en als waarschuwing naar de partizanen. Serbrenica was een misdaad die men van te voren had aan kunnen zien komen. Maar de kleine beveiligingsmacht van Dutchbat moest opereren met slechts lichte wapens en onder auspicien van de VN, en dan met name de Franse luitenant-generaal Bernard Janvier en de Nederlandse chef-staf van UNPROFOR in Sarajevo Cees Nicolaï die niet de moed (of geen zin) hadden toestemming te geven voor een luchtaanval tegen het Bosnisch-Servische leger. Dit soort misdaden vallen onder de noemer etnische zuiveringen en buiten het ‘frustratie’ doden van burgers en hun bezittingen. Na een 'frustratie operatie' wordt ook altijd de schuld bij de vermoorde slachtoffers gelegd;'ze hadden er omgevraagd'.

De overeenkomsten met de ‘frustratie’ moorden op de bevolking van Oradour-sur-Glane, My Lai en bij Wounded Knee zijn in grote lijnen gelijk: