TORA! TORA! TORA!
De enige echte speelfilm over
PEARL HARBOR, 7 DECEMBER 1941

Probleem met de film ’Tora! Tora! Tora!’ is het gemis in het weergeven van datums waarin zich de getoonde geschiedenis zich afspeelt. Als Chief Army G-2 (Far East Section) Rufus S. Bratton (een rol van E.G. Marshall) de kamer binnenkomt waar beslist NIEMAND in mag komen, omdat daar de codeberichten worden opgevangen en ontcijfert, dan weet je niet wanneer dit zich afspeelde. Het is een scène die meer vragen oproept. Als ‘eenvoudige’ kijker, laat je de scène over je heengaan, maar achteraf, bij meerdere keren kijken, zie je gaten,…

De 'codekamer', voor niemand toegankelijk,...
Rechts; E.G. Marshall als Chief Army Rufus S. Bratton (in de film 'G' Bratton genoemd)
(Links staat Lt. Commander Alvin Kramer vertolkt door Wesley Addy)

Voor de deur van de codekamer, waar geen slot inzit, staat geen wachtpost. In de deur zit een brievenbus, maar aan de andere zijde zit geen opvangbakje, waardoor eventuele post door de kamer kan gaan 'zweven'. Verschillende personen lopen tijdens de scènes, die in deze kamer zich afspelen, in en uit. Soms blijft zelfs de deur wagenwijd openstaan. Wel achter slot en grendel, in een ondiepe kast, is verborgen wie de ontcijferde berichten in mag zien (zie hieronder).

Op dit bord staan de namen die gecodeerde berichten mogen zien. Later werd
de president eraf gehaald, vanwege slordige omgang met de berichten


Na de scène waarop Yamamoto kijkt naar het lanceren van torpedo’s door vliegtuigen, en het nemen van de beslissing om dit wapen in te zetten tegen de schepen in Pearl Harbor, schakelen we over naar Admiral Husband E. Kimmel (Martin Balsam) en Adm. James O. Richardson (Bill Zuckert) die in een PBY-5 Catalina over deze beroemde haven vliegen. Ze zijn niet alleen in de lucht, naast de Catalina zien we vier B-17 Flying Fortress bommenwerpers door het luchtruim klieven boven Pearl Harbor. Kimmel en Richardson praten rustig, zonder stemverheffing, in de ongeïsoleerde vliegboot, welke een hels kabaal afgeeft met de motoren op slechts enkele meters afstand!

Admiral Richardson en Admiral Kimmel bekijken Pearl Harbor vanuit de Catalina

Kimmel en Richardson bespreken de kwetsbaarheid van de haven en haar schepen. Zowel Kimmel als zijn Japanse opponent Yamamoto wisten wat enkele vliegtuigen konden doen tegen schepen. Op 11 november 1940 vlogen 21 Britse marine Swordfishes, in twee golven, de haven van Taranto, Italië, binnen, en vernietigden 3 oorlogsschepen, waarbij slechts twee vliegtuigen verloren gingen. Voor Yamamoto genoeg om vertrouwen in de operatie te hebben. ‘Gelukkig’, volgens Kimmel, is de natuurlijke haven van Pearl slechts 12 meter diep, en torpedo’s duiken na loslaten tot een diepte van 22 meter, voor ze naar de oppervlakte komen, dus daar hebben ze, voorlopig, geen gevaar van te duchten. Vandaar dat er ook geen torpedonetten rond de schepen liggen,…

Wat de twee admiralen dus meer zorgen baart is de smalle toegang tot de haven, als deze verspert raakt, dan zitten de schepen als ratten in de val.

Een luchtfoto van Pearl Harbor genomen in oktober 1941.
Centraal ligt Ford Island, met aan de bovenzijde de smalle toegang tot 'Pearl'
(KLIK op de foto voor een vergroting)


Zoals hierboven al eerder aangegeven waren de torpedo’s die tot dan gebruikt werden niet geschikt voor de haven van Pearl Harbor, ze doken te diep. Maar het zou het beste wapen zijn dat gebruikt kon worden. Om met de torpedo’s te oefenen werd uitgeweken naar het zuidelijkste eiland Kioesjioe. Hier licht de baai Kagoshima, met daar in het midden het eilandje Sakura Jima, een zelfde situatie als Ford Island in de baai van Pearl Harbor.

De baai Kagoshima, met daar in het midden het eilandje Sakura Jima
(foto: Google Earth)

In september 1941 werd Mitsuo Fuschida overgeplaatst naar het vliegdekschip Akagi om het bevel te gaan voeren over de vliegtuiggroepen van de Eerste Marine Luchtvloot. In de baai van Kagosjima ontmoet Fuschida commandant Genda, en hoort hij voor het eerst van het plan om Pearl Harbor aan te vallen. Tevens hoorde Fuschida dat de torpedo’s werden uitgerust met eenvoudige houten vinnen, welke niet echt afdoende waren, maar het werkte. Er werd dus geoefend om op 15 meter hoogte, binnen drie seconden de torpedo te lanceren en af te draaien, om ruimte te geven aan het volgende toestel.

Admiral Yamamoto kijkt tevreden naar de vliegtuigen die torpedo's lanceren

Een bijkomend probleem was de ligging van de schepen op ‘Battleship Row’, twee zijdelings aan elkaar. De binnenste kon dus niet, of nauwelijks, met torpedo’s worden bestookt. Hiertoe waren speciale pantserdoorborende 750 kg bommen ontwikkeld met twee vinnen. Er werd hard geoefend om deze vanaf een hoogte van 450 meter los te laten vallen. Als de eerste bommenwerper zijn bom liet vallen, liet de achteropkomende ook direct zijn bom vallen. Het bleek dat dit 80% trefkans garandeerde. Op 6 november 1941 werd voor het laatst geoefend, toen de vliegtuigen vanaf 200km afstand vanaf de vliegdekschepen vertrokken, en met succes de baai van Kagosjima aanvielen.

- Japanse vliegdekschepen -

Kapitein-luitenant ter zee Minoru Genda maakt, vrij vroeg in de film, een landing op de Akagi in zijn A6M2 Model 21 Zero-Sen jager (niet een orginele 'Zero', maar daarover later meer). Het Model 21 had opvouwbare vleugeltips, en kon daardoor makkelijker via de liften onder het dek geparkeerd kunnen worden. Het shot welke de camera maakte vanaf het eiland van het vliegdekschip, van de landende Genda, heeft een slimme montage. De Zero is niet uitgerust met een echt werkende vanghaak om een remkabel te pakken. Er zit een breuk in de montage van de landing. De Zero landt aan dek, maar vliegt door,… in de montage sneuvelt het doorvliegen, maar er wordt een shot aangeplakt van de Zero die afgeremd wordt door een vangkabel. De Zero heeft dus al het ware een ‘start’ gemaakt met de remkabel aan de vanghaak. Het valt pas op bij meerdere malen bekijken, knap stukje montage.

Kapitein-luitenant ter zee Minoru Genda na de landing op de Akagi

Bij gebrek aan een echt Japanse vliegdekschepen werden er modellen van de Japanse vliegdekschepen gebouwd, en mocht van het Pentagon gebruik gemaakt worden van een Amerikaans vliegdekschip, de USS Yorktown (CV-10). Maar de Akagi, welke veelvuldig in beeld komt gedurende het verloop van de film, blijkt het ‘eiland’ aan de stuurboordzijde te hebben, terwijl de echte Akagi het commando eiland aan bakboordzijde had. Of dit een foutje is, of een bewuste aanpassing was, is niet bekend. Het kan zijn dat dit gedaan is om beelden van de Akagi met de USS Yorktown te kunnen versnijden.

De, voor de film, gebruikte Amerikaanse USS Yorktown (CV-10)
(met het 'eiland' aan de stuurboordzijde)

De USS Yorktown (CV-10) was een oorlogsveteraan, waarvan de kiel in 1941 was gelegd. Het zou eerst de USS Bon Homme Richard worden genoemd, maar na het vergaan van de USS Yorktown (CV-5) tijdens de Slag om Midway in juni 1942, werd uit eerbetoon de CV-10 USS Yorktown gedoopt. Men kreeg trouwens geen toestemming om te landen op de USS Yorktown met de oude omgebouwde vliegtuigen die voor Japanse vliegtuigen moesten doorgaan. Ook één van de redenen dat de landing van Genda een slimme montage vergde. Wel mocht er gestart worden vanaf de USS Yorktown. Tijdens de massale start van de Japanse vliegtuigen, is even de USS Yorktown helemaal in beeld te zien vanuit de lucht en ziet men het dek welke onder een hoek staat, en het veel grotere eiland dan dat van de Akagi.

De Akagi in maart 1942 met het eiland aan bakboordzijde
(aan de buitenzijde waren kapok gevulde matrassen aangebracht ter bescherming)

Al vroeg tijdens het plannen van de aanval, wilde Yamamoto zes vliegdekschepen, maar de marine generale staf was genegen er slechts drie ter beschikking te stellen. Maar, uiteindelijk bond de marine generale staf in, en werden er toch zes vrij gemaakt, namelijk; de Akagi, het zusterschip Kaga, de Soryu, de Hiryu, de Shokaku en de Zuikaku.

De Akagi werd aangewezen als het schip welke het aanvalseskader van zes vliegdekschepen zou aanvoeren. Zagen we in eerdere shots het eiland van de Akagi nog 'kaal', (en tijdens het opstomen richting Hawaii ook nog), in het ochtendgloren nabij Oahu, blijkt het commandocentrum met matrassen bespannen, gevuld met kapok, ter extra bescherming.

De Akagi voert de aanvalsvloot aan richting Hawaii

Naast enkele modellen van de Japanse vliegdekschepen, werd van de Akagi een levensgroot vliegdek geconstrueerd. Dit decor werd opgebouwd op het strand tussen Fukuoka en Kokura, bij de luchtmachtbasis Ashiya op Kyushu. Binnenin het decor van de Akagi waren studio's gebouwd waar tijdens slecht weer de binnenscènes werden geschoten. Op het 'vliegdek' werden de shots geschoten waarop de vliegtuigen in alle vroegte van de 7de december 1941 zich gereed maken voor vertrek naar Hawaii.

Het dek-decor van de Akagi nagebouwd in Japan

Ook de dialoog scènes aan boord van de Akagi waarbij het commando eiland steeds prominent in beeld verscheen, werden op dit stuk decor geschoten. Op bovenstaande foto is duidelijk te zien dat het eiland aan stuurboordzijde staat (eventueel zouden vliegtuigen kunnen starten richting zee, als er voldoende wind zou staan om lift te geven onder de vleugels).

Op de volgende pagina, de vliegtuigen,...
KLIK HIERONDER