Direct na de val van Frankrijk, nam de Duitse Kriegsmarine haar intrek in Saint-Nazaire. Toen in oktober bleek dat de 'Slag om Engeland' in de lucht verloren was voor de Duitsers, kreeg de Duitse marine de opdracht om het eiland te isoleren. Grote aantallen duikboten, de U-Boote, zwermden uit om bevoorradingsschepen onderweg naar Groot Brittannië te onderscheppen. Saint-Nazaire was één van de vijf havens aan de Franse kust die voorzien werd van een enorme bunker om de duikboten in onder te brengen voor onderhoud en bevoorrading.

In maart 1941 werd begonnen met de bouw. Tegenover de oude oostelijke sluis werd eerst een damwand geslagen. Er werd begonnen met de dokken 9 tot en met 14, welke ieder twee U-Boten kon herbergen. Vervolgens werden de acht droogdokken, voor enkele U-Boten, noordelijk tegen de dubbele dokken aangebouwd. Vanwege de sluisdeuren in deze basins staken deze dokken iets verder naar voren.

In totaal werden er 14 ruimtes gecreëerd waarin 20 U-Boten konden worden ondergebracht. Boven de achtste, globaal het midden van de enorme bunker, werd een verhoogd geschutsplatform aangebracht voor een vierling 2cm luchtafweer kanon. Ook aan de uiterste noordrand werden verhoogde platforms gebouwd voor luchtafweer.

De enorme bunker kreeg een breedte van 299 meter en werd 124 meter diep, met een hoogte van 18 meter. Opvallend was de dakconstructie. Om deze bomvrij te maken werden er verschillende lagen aangebracht. Tot juni 1944 werd aan het dak gewerkt. Van dok 1 tot en met 6 was het dak gereed. Hier werd een laag van half ronde betonnen liggers aangebracht om een eventuele bom tussen te vangen. Door al deze lagen beton liep de dikte van het plafond op sommige plekken op tot 8.75 meter!

In totaal werd er 480.000 m³ beton gestort. De dokken konden allen worden afgesloten, waarbij de dokken 1 tot en met 8 droogdokken waren. Deze konden leeggepompt worden waarna de U-Boot op dwarsblokken tot rust kwam en er aan de romp gewerkt kon worden.

In de dokken 9 tot en met 14 konden twee duikboten naast elkaar afmeren om weer bevoorraad te worden. Het complex werd gebruikt door 7de U-Boote Flotilla uit Kiel vanaf januari 1941 en het 6de Flottila uit Danzig vanaf februari 1942.

Tijdens het verlof van de bemanningen werden de mannen in de watten gelegd. Het was het onderdeel waar de zwaarste verliezen geleden werden, 85% keerde niet terug van hun missie. Er waren nogal wat azen onder de U-Boot commandanten. De U-48 die vanuit St-Nazaire opereerde was de meest succesvolle uit de Tweede Wereldoorlog. Deze bracht 54 schepen tot zinken, waardoor 322.378 BRT (bruto-ton) verloren ging. In augustus 1944 werd het 6de Flottila ontbonden en vertrok het 7de Flotilla naar Noorwegen.

Om deze 39.000 m² bunker te beschermen tegen aanvallen vanuit de lucht waren er verdedigingstorens voor vierling 20mm luchtdoelgeschut op het dak aangebracht. Om eventuele aanvallen vanaf de grond tegen te gaan waren er aan de noord en west (achterzijde) kant schietgaten aangebracht voor lichte kanonnen en machinegeweren. Ook aan de havenkant waren verschillende schietgaten aangebracht, waaronder 17 stuks boven de toegangen van de U-Boot bunker.

De bunker is tegenwoordig toegankelijk voor publiek. Er zijn aan de achterzijde verschillende souvenirwinkels te vinden, maar hoogtepunt is halverwege het complex de trap, of de lift, naar het dak te nemen. De liftschacht door het dikke betonnen dak was nog een hele klus. Vlak bij de lift liggen enkele grote uitgezaagde blokken die uit het dak zijn gezaagd.

Over het enorme dak wandelt u via lage poortjes (pas op,... stoot uw hoofd niet!) naar de geschutstoren boven U-Boot bunker 8. Er is een Eco-tentoonstelling ingericht tussen de betonnen dakranden. Aan de linkerzijde zijn boompjes in bakken gezet, en aan de rechterzijde een soort van bloemperken. Tijdens ons bezoek in 2016 stelde ik mij wel steeds de vraag wat de bedoeling was om deze onogelijke groene wereld hier te maken. Van de dokken beneden is ook een andere bestemming gevonden. De eerste vier dokken zijn nu hermetisch afgesloten en worden als graan silo's gebruikt.

Gestaag krijgt de U-Boot bunker een nieuwe bestemming. Zo zijn er reeds enkele dokken gedempt. In 2016 was in dok 14 een kunstenaars gallerie gehuisvest, en dok 13 en 12 waren toen nog bestemmingloos. Ook is er een grote tentoonstelling in de bunker ondergebracht over de romantische wereld van de Cruise schepen, 'Escal 'Atlantic'.

Zoals het er nu naar uitziet wordt straks alleen dok 5 in de oude staat gelaten. Wat tot op heden met rust is gelaten, zijn de vele geschutsgaten, waaronder drie op de noordelijke hoek aan de achterzijde. Hier was ruimte voor een 4,7cm Festung Pak(t) kanon die noordwaarts de Boulevard Paul Leverme dekte tegen grond aanvallen. Een zwaar machinegeweer was opgesteld in ruimtes die naar achteren schoot en de achterzijde, zuidwaarts, over de Boulevard Paul Leverme afdekte.

Maar het uitzicht vanaf het dak is fantastisch over Saint-Nazaire en de havens. Tevens heeft u hier een fraai uitzicht op de sluisbunker aan de overzijde. Aan de zware betonnen muren op het dak zijn afbeeldingen aangebracht met de geschiedenis van het complex. Overal is de doordachte constructie te bekijken en kan men zich verbazen over het ingenieuze concept. Aan de achterzijde is een lange loopbrug aangebracht die de bezoeker weer naar het parkeerterrein leidt.

Een bezoek aan de U-Boot bunker is een must als u Saint-Nazaire aandoet. Verbaas u over de de enorme omvang en vraag u af hoe de bouwers dit soort complexen in korte tijd uit de grond stampten. En vooral hoe doordacht dit soort betonnen kolossen werden ontworpen. Hier en daar komt aan het licht dat het niet altijd perfect afgeleverd werd. Op veel plekken ziet men betonrot en roest van de bewapening door het beton dringen. Maar men ziet ook oude opschriften, belettering en camouflageverf op het beton.

Op de volgende pagina wordt aandacht besteed aan enkele opvallende complexen door de Duitse bezetter achtergelaten in de omgeving van Saint-Nazaire. En als u dan nog niet genoeg hebt van al dat beton, dan gaan we de Loirebrug over naar een paar zeer interessante complexen.