Op de komende pagina wijs ik u graag op enkele objecten die verantwoordelijk waren voor de verdediging van Saint-Nazaire. Als belangrijke haven voor de Kriegsmarine was St-Nazaire ook een belangrijk doelwit voor de Britse RAF en later de Amerikaanse USAAF. Na de commando raid op 28 maart 1942 werd St-Nazaire van nog zwaardere verdediging voorzien. Als onderdeel van de Atlantic Wall was St-Nazaire ook opgenomen in het geheel en er was als zodanig dan ook in de hele omgeving kustverdediging aangebracht. Heden ten dag zijn nog enkele opvallende complexen te bezoeken. Een goede kaart is essentieel. Ik maakte gebruik van de IGN 1123 OT kaart (St-Nazaire/Pornic) van 1:25.000. Hier staan, in de vorm van pentagrammen, bunkercomplexen op afgebeeld, wat de zaak 'makkelijker' maakt.

Onze eerste object dat we gaan bezoeken is Pointe de L’Eve, met een korte stop bij een Flak-commandotoren in Vecquerie. Vanaf het Chariot monument, ter herinnering aan de commando raid van 28 maart, 1942, volgt u de boulevard in Saint-Nazaire richting het westen. Halverwege de boulevard staat, in zee, het grote herdenkingsmonument voor de Amerikaanse bevrijders. In de hoek van de baai komt u bij de grote rotonde, neem de tweede afslag en blijf westwaarts rijden. Via de D 92 rijdt u door de wijk Kerledé. Ruim twee kilometer na de rotonde splits de weg in éénrichtingsverkeer. Vijfhonderd meter verder komt u in de wijk Le Grand Gavy. Ga bij het punt met de vele verkeerslichten linksaf richting Le Petit Gavy/Pointe de L’Eve.

U kunt nu een korte stop maken bij een opvallend overblijfsel uit de Tweede Wereldoorlog. Als u bij bovengenoemde verkeerslichten linksaf slaat, sla dan direct weer linksaf de R.Coté de L'Amour op. Enkele honderden meters aan de rechterzijde staat, naast de F.Buisson school, een zogenaamde Flak commandobunker met de opvallende observatie toren er bovenop.

Om Saint-Nazaire te beschermen tegen de bombardementen van de RAF en later de USAAF werd de V. Marine Flak Brigade en het 22. Marine-Flak-Regiment gestationeerd in Saint-Marc-sur-Mer. Er werden rondom St-Nazaire vier Flak commandocentra verspreid geplaatst, de 703, 705, 809 en de 820 Flak Abteilung. Iedere commandantuur was ondergebracht in een centrale bunker die een hoge toren bezat. Hier vanuit kon men de, in de omgeving liggende, Flak-stellingen in het oog houden.

De Flak-commandobunker, Type FL 241, van Vecquerie behoorde toe aan de 703 Marine-Flak-Abteilung. Vanuit deze commandopost werden zes Flak-batterijen aangestuurd en één zoeklichtbatterij. Batterij Panther 1./MaFlA 703 was gelegerd in Le Plessis en bediende vier 10.5 cm SK. C/32 kanonnen. Batterij Leopard 2./MaFlA 703 lag met zes 10.5 cm SK. C/32 kanonnen aan de kust van Le Kerledé.

Batterij Luchs 3./MaFlA 703 bezat vier 10.5 cm SK. C/32 kanonnen en was gestationeerd in Plaisance. Batterij Jaguar 4./MaFlA 703 lag nabij Fort de L’Eve en had vier 10.5 cm SK. C/32 kanonnen tot haar beschikking (tegenwoordig is dit complex opgenomen in een camping). Battterij Drache 5./MaFlA 703 was de enige stelling van het 703 dat vier 12.8 cm SK. C/40 kanonnen bezat. Batterij Drache was gelegen nabij Marsac, waarover meer verder op deze pagina. Batterij 6./MaFlA 703 was de zoeklichtbatterij. Batterij 7./MaFlA 703 Bussard was uitgerust met vier 10.5 cm SK. C/32 en was te vinden in Marsain. In totaal had de 703 MaFlA beschikking over 26 zware luchtdoelkanonnen, verder was iedere stelling beschermd met 20mm luchtdoelgeschut. In totaal had het 22. Marine-Flak-Regiment de beschikking over 72 zwaar afweergeschut verdeeld over de 703, 705, 809 Flak Abteilung. Het 820 MaFlA beschikte over lichtere kanonnen van 37mm in het gebied van Saint-Nazaire.

Van de meeste stellingen is weinig meer terug te vinden. Geschutsemplacementen zijn overwoekerd of verdwenen, soms is er nog een munitiebunker te vinden als garage of als onderdeel van een woning. Daarom is het best wel interessant om even stil te staan bij de Flak-commandobunker van Vecquerie. Vanwege de dikke muren werd het enige tijd, na de oorlog, gebruikt als radiostudio. Vandaag de dag staat het als verstild monument uit roerige tijden. Verderop deze pagina komt u nog enkele andere Flak-commandobunkers met torens tegen.

Vervolg uw weg naar Pointe de L’Eve (wellicht moet u even een blokje linksom om de route weer te pakken).

Enkele kilometers ten westen van Saint-Nazaire ligt een klip die in de Loire monding steekt, dit is Point de L’Eve. Dit was al een strategisch punt voor de Fransen. Er zijn dan, naast de Duitse bunkers en kazematten, ook enkele resten van Franse fortificaties te vinden. Als u de kaap nadert, vanuit het noorden, ziet aan de linkerkant een camping. Dit was de locatie van Flak batterij Jaguar 4./MaFlA 703. Rij nog vijftig meter verder en aan uw linkerkant verschijnt een groot parkeerterrein. Hiervandaan kunt u direct het gebied van Point de L’Eve betreden.

Voor de Tweede Wereldoorlog stond hier zwaar Frans geschut opgesteld en stond dan ook als Fort de L’Eve bekent. Voor de Fransen het gebied verlieten, op 21 juni 1940, werden de kanonnen onklaar gemaakt.

Onder leiding van de Kriegsmarine werd in 1942 begonnen met de bouw van vier kazematten van het type M 270 voor vier 17 cm scheepskanonnen. Kazemat 1 en 2 werden met een laag grond en gras afgedekt. Kazemat 3 lag open en bloot als een blok beton te kijk. Kazemat 4 was voorzien van een topgevel en was als huis gecamoufleerd.

Naast kazemat 4, in de rotswand, uitkijkend naar het oosten de Loire monding in, ligt een oud Frans fort. Zwaar beschadigd door vandalisme, vuur en graffiti, zou het zeer geschikt zijn om gerestaureerd te worden en als kenniscentrum ingericht te worden. Schuin achter kazemat 2 ligt een oude vuurgeleidingsbunker van de Fransen, maar de Duitsers bouwden een vuurgeleidingsbunker type M 157 westelijk van de batterij. Deze is nu gelegen op privé terrein en is helaas niet te bezoeken.

Voor de bezoeker aan Saint-Marc-sur-Mer is het ook leuk om even aan te halen dat dit badplaats is waar de speelfilm ’Les Vacances de monsieur Hulot’ is opgenomen gedurende de zomer van 1952. Jacques Tati, de regisseur en belangrijkste hoofdrolspeler, heeft op deze locatie een pracht van een komedie afgeleverd. Met weinig dialogen, spreken de beelden voor zich. De vakanties na de oorlog kwamen weer op gang, en Frankrijk ging voor 14 dagen massaal op vakantie naar het strand. De geweldige sfeertekening van de jaren vijftig is een tijdloos document.

Wat weinig toeristen realiseerden, die in die tijd St-Marc-sur-Mer toen aandeden (en nu nog steeds), was dat in deze plaats de Duitse commandantuur gevestigd was dat de gehele luchtafweerverdediging van St-Nazaire op zich had genomen. Het hoofdkwartier was in een enorme Fl 250 bunker waarop een Flak-observatietoren stond. Het lag nagenoeg in de tuin van het Château de Saint-Marc.

Vanuit dit commandocentrum bestuurde de V. Marine Flak Brigade de 88 zware kanonnen van 10,5cm en 12,8cm welke verdeeld stonden rond Saint-Nazaire. In de Fl 250 bunker was een groot scherm geplaatst waarop binnenkomende Geallieerde bommenwerpers werden geprojecteerd. De bemanningen van de bommenwerpers vreesden de luchtverdediging en noemden Saint-Nazaire ‘Flak City’. Er werden door de luchtverdediging rond Saint-Nazaire zeker 114 vliegtuigen neerschoten.

Er loopt een wandelpad vanaf het strand richting de Route de Saint-Eugène. Deze voert langs het Château de Saint-Marc en vervolgens de Fl 250. De bunker ligt onder het maaiveld, maar (ter camouflage?) er is een stenen barak met ramen op de bunker gebouwd. Van de Fl 250 bunker is feitelijke dus weinig te zien, behalve een deel van de 14 meter hoge toren die dezelfde uitstraling heeft als de Flak-toren van Vecquerie.

In Batz-sur-Mer, zo’n 15 kilometer ten westen van Pointe L'Eve, is een ook goed bewaard betonnen Duits overblijfsel te bezoeken. Uittorende op bijna 20 meter boven zee staat een vuurgeleidingsbunker, een Leitstand Type S 414. Hiervanuit werd het geschut aangestuurd van Batterie Kermoisan, hemelsbreed zo'n kilometer ten noord-oosten van de vuurgeleidingsbunker.

Het gebouw is 17 meter hoog en is voorzien van drie observatiesleuven die over zee kijken. Organization Todt stortte 1800 m² beton voor dit object. Om het sterkte te geven werd er 125 ton aan betonijzer gebruikt. De bunker is door haar hoogte een opvallende in het oog springende verschijning. Om het tegen spionerende fotoverkenners te beschermen, werd de bunker door de Duitsers als een hotel gecamoufleerd. Er werd een houten dak overheen geplaatst en 31 valse (opgeschilderde) ramen sierden het beton.

Tegenwoordig is er een alleraardigst museum in gevestigd. Het is ontdaan van alle camouflage en is nu tot het oorspronkelijke beton teruggebracht. Nabij de ingang is een 88mm Flak kanon geplaatst. In de ruimtes wordt het complete verhaal verteld over het complex en de strijd rond Saint-Nazaire. Ook is er aandacht voor de manschappen hoe die in het complex woonden en werkten.

Het huisveste in de oorlog 21 man om het vuur te geleiden van het dubbele spoorweg geschut enkele kilometers ten noordoosten van de bunker. Het bewuste geschut bestond uit twee Franse 240mm kanonnen uit de Eerste Wereldoorlog dat als spoorweg geschut in september 1941 arriveerde in Batz-sur-Mer. Om de kanonnen enige bescherming te bieden werden er enorme betonnen bakken voor geconstrueerd.

Als men geluk heeft is het mogelijk één van deze constructies te bezoeken. Het is gelegen op een stuk terrein dat soms door een hek is afgesloten. Om het te vinden, kijk uit naar de watertoren. Deze is namelijk boven op het geschutsemplacement gebouwd.

Dit geschutsemplacement staat lokaal bekend als Batterie Kermoisan (Tu 301). Het 4./M.A.A. 280 had twee spoorweg kanonnen van het type K 558 (f) onder hun commando. Stonden ze eerst in open terrein, later werden de zware betonnen borstweringen eromheen geconstrueerd.