Als men het gebied van La Pointe Saint-Gildas binnenkomt ziet men eerst aan de rechterkant, bij het haventje, een wit geschilderde Type 667 kazemat waarin een 5 cm KwK kanon was geplaatst. Iets meer naar links is een goed parkeerterrein aangebracht vanwaar het leuk wandelen is tussen de overige kazematten.

Vlak voor men het complex van Mi 301 betreed ziet men klein monumentje bij de eerste M 272 kazemat. Dit monument is ter nagedachtenis van het tot zinken brengen, door de Duitsers, van het schip RMS Lancastria, een voormalig cruise schip van Cunards. Dit schip vertrok, samen met de Oronsay de haven van Saint-Nazair op 17 juni 1940. De twee schepen waren afgeladen vol aan vooral Britse manschappen van de British Expeditionary Force, maar ook Poolse en Franse soldaten, en andere mogendheden. Daarnaast waren ook verschillende vluchtende ouderen en kinderen aan boord van de schepen.

Dit zou de laatste terugtrekking worden, na Operation Dynamo (Duinkerken) en Operation Cycle (Le Havre), van de British Expeditionary Force uit Frankrijk. Operation Arial zou voornamelijk gebruik maken van de havens van Cherbourg, Saint-Malo, Brest, Saint-Nazaire, La Pallice, Bordeaux, Bayonne en Saint-Jean-de Luz. Verwacht werd dat 200.000 man zo nog Frankrijk konden verlaten (het zouden er uiteindelijk 40.000 man worden). In Saint-Nazaire gingen ongeveer 15.000 man aan boord van zes cruise schepen, waaronder de Lancastria en de Oronsay. Beide schepen voeren gelijktijdig de haven uit om het lastiger te maken voor eventuele Duitse U-Boten die op de loeren konden liggen.

Om 13.48 uur klinkt het luchtalarm, en verschijnt er een Duitse Heinkel bommenwerper die vier bommen los laat op de Orsonay. Eén treft het dek, de andere de stuurhut die volkomen wordt vernield. Maar de Orsonay weet later toch Engeland te bereiken. De kapitein van de Lancastria, Rudolph Sharp, besluit pas door te zetten als er een escorte van een marineschip bij komt. En zo dobbert de Lancastria onder de Bretonse kust rond, zonder vol vermogen af te steken naar Engeland. Twee uur na de eerste aanval op de Oronsay, verschijnen er om 15.48 uur drie Junkers 88A van 11./KG30 van 4. Fliegerkorps, vanaf de Belgische basis Chievres. De kanonnen aan boord van de Lancastria openen het vuur, maar de vier bommen van de tweede bommenwerper klappen op het schip. De eerste in ruim #2 waar zich 800 man bevinden, de tweede in ruim #3 waar 500 ton aan stookolie ligt opgeslagen, de derde nabij de schoorsteen en explodeert in de machinekamer en de vierde bom klapt de romp open bij ruim #4, waarop de zee vrij spel heeft en naar binnen stroomt. Binnen 24 minuten zal de Lancastria zinken waarbij dan al rond de 1000 man gedood of gewond zijn geraakt. Mannen springen van het zinkende schip in de twintig centimeter dikke laag stroperige stookolie en proberen weg te komen van de catastrofe. Dan verschijnen er enkele Heinkel He 111 bommenwerpers die brandbommen werpen, maar gelukkig zonder effect.

Hoeveel mensen er aan boord waren van de Lancastria is nog steeds onduidelijk, en de documenten van deze ramp zouden pas in 2040 openbaar gemaakt worden. Er zouden 6000 namen genoteerd zijn voor men stopte met het vastleggen van de namen, terwijl de inname van manschappen nog in volle gang bleef. Er zijn schattingen dat er uiteindelijke wel eens 9000 man aan boord hebben gezeten. Er werden uiteindelijk 2477 man gered, terwijl er waarschijnlijk rond de 4000 zijn omgekomen (sommige schattingen geven zelfs tegen de 6000 slachtoffers!). In de weken na de ramp spoelden honderden lichamen aan op de Franse kust, en zaten lijken in de visnetten die vissers aan boord haalden. Op 53 begraafplaatsen zijn de slachtoffers ter aarde besteld.

Prime Minister Winston Churchill, zich bewust van de impact op het moraal, besloot de ramp stil te houden tot het einde van de oorlog. Maar op 25 juli 1940 verscheen de ramp voor het eerst in de New-York Times en de volgende dag in de Scotsman Newspaper. Ondanks dat meer kranten aandacht besteedden aan de ramp, werd er van officiële zijde het stilzwijgen toe gedaan. Als de ruimste schattingen aan slachtoffers kloppen (5800) die omkwamen tijdens de ramp met de RMS Lancastria, dan zou dit meer slachtoffers hebben geeist dan alle slachtoffers bij elkaar opgeteld van drie andere beroemde grote scheepsrampen: Titanic: 1517, USS Arizona : 1177 en de Bismarck: 2200 doden, een totaal van 4894 doden.

Het wrak van de Lancastria ligt op 24 meter diepte, op 9.5 mijl (17 kilometer) ten zuidwesten van Saint-Nazaire, onder de kust van La Pointe Saint-Gildas. De Franse regering heeft het wrak van de Lancastria als beschermd gebied aangeduid. In het Verenigd Koningrijk wil men graag dat het wrak als 'oorlogsgraf' wordt aangeduid, maar de Britse regering vind de beschermde status van de Fransen voldoende. In 2015 plaatste het Britse MoD (Ministry of Defence) een extra kanttekening bij de nagedachtenis van het wrak door wel te erkennen dat de Lancastria door de Franse beschermende status gezien kan worden als een militair marine graf (‘military maritime grave’).

In 1937 werden vier 105mm kanonnen geplaatst op het punt dat ter plekke bekend staat als La Pointe Saint-Gildas. Centraal op de landtong staat de zogenaamde semafoor, een gebouw dienst doende als kusttelegraaf. In 1939 werden er twee extra kanonnen bijgeplaatst. Om het vuur te sturen werd er een vuurgeleidingsbunker gebouwd. Op 18 juni 1940 kregen de Franse marinemensen die de basis bemanden de opdracht de kanonnen te saboteren voor de oprukkende Duitsers St-Gildas zouden bereiken. De eerste Duitsers verschenen op 21 juni. In juli begon de Kriegsmarine met de herinrichting van het gebied en werd St-Gildas de eerste operationele batterij in Bretagne.

Heden ten dag zijn nog veel Duitse, maar ook Franse restanten terug te vinden in Saint-Gildas. In het oog springen de goed bewaard gebleven Type M 272 kazematten waarin de 7,5 cm kanonnen waren ondergebracht. De eerste drie kazematten zijn noordwest gericht en de laatste zuidwest.

Tussen de derde en vierde kazemat was een vuurgeleidingsplateau dichter aan de kustlijn geplaatst. De bewaard gebleven Franse vuurgeleidingbunker werd door de Duitse marine niet gebruikt. Deze bunker was langzaam aan het eroderen, maar is de laatste jaren opgeknapt.

In 1944 werden de Duitse troepen van Marine Artillerie Abteilung 280 Mi 301 vervangen door 112 Italiaanse marinemensen onder leiding van kapitein Santis en luitenant Durani. Op 19 februari 1944 bracht Veldmaarschalk Erwin Rommel een bezoek aan Pointe Saint-Gildas.

De batterij van St-Gildas was voorbereid op een eventuele grote confrontatie, getuige de aanwezigheid van 10500 stuks granaten en 11000 voortstuwing explosieven. Maar het werd nooit gebruikt in de strijd. Tegenwoordig zien de kazematten er uit zoals ze na de oorlog werden achtergelaten. De eerste twee M 272 kazematten zijn aan de voorzijde nu dichtgemetseld. Wat vooral opvalt aan de M 272 kazematten is de achterzijde van deze betonnen kolossen. Het lijkt alsof deze M 272's nooit afgebouwd zijn. Naast de Franse vuurgeleidingsbunker is nog de voet van een Würzburg radar te vinden. De oude barakken en munitiebunkers zijn allemaal opgeruimd. Boven alles uitstekend is de oude kusttelegraaf dat nu dienst doet als maritiem informatiecentrum/museum.

Het laatste object waar ik uw aandacht nog op wil vestigen is plek waar ooit de 5de Batterij van de M.A.A. 280 was ondergebracht. Deze plek is te vinden bij Préfailles, enkele kilometers ten oosten van Saint-Gildas. Was dit gebied in de oorlog onbebouwd, nu is er een woonwijk en zijn er zomerhuizen te vinden. Om iets terug te vinden van de Duitse bezetter, is wat zoeken vereist, maar dat maakt rondwandelen zo leuk op dit punt. Zet in uw navigatie voor Préfailles de straat; Rue de la Raize.

Het interessante van deze stelling was dat hier slechts één kazemat stond, een H 612 op een rotspunt met het 5cm KwK kanon westwaarts gericht. Maar er was degelijk zeer zwaar geschut in Préfailles te vinden. Alleen stond dit geschut niet kazematten, maar net als bij Batz-sur-Mer, bestond het uit twee spoorwegkanonnen van 240mm die in mei 1942 ter plekke werden gestationeerd. Waren de kanonnen bij Batz-sur-Mer nog enigsinds beschermd door halfronde betonnen emplacementen, de kanonnen van Préfailles stonden gewoon naast de weg opgesteld. De plek waar de kanonnen stonden, aan de weg La Raize, toont geen spoor meer sinds de kanonnen weg gehaald zijn in 1949.

Wat nog wel overgebleven is, zijn de munitiebunkers, in gebruik als 'schuurtjes', en de vuurgeleidingsbunker. De munitiebunkers zijn te vinden in de Rue de la Raize (zie het kaartje). Mocht u de route volgen naar het noorden waar de kanonnen ooit stonden, iets verder gelegen naar het noorden, aan de oostkant van de Rue de la Noé Gast, lagen zes open plateaus voor 8.8cm Flak kanonnen om het geschut hier te beschermen. Ook van deze stelling is niets bewaard gebleven, alles is verdwenen onder de naoorlogse bebouwing. De vuurgeleidingsbunker ‘Neptune’, staat maar liefst in drie privé tuinen en is daarom niet makkelijk te vinden. Om deze bunker te vinden moet u in de Chemin des Immortelles zoeken, aan de noordzijde.

Maar, er is toch nog een opvallend object bewaard gebleven, dat te vinden is aan de kust. Als u het weggetje Rue de la Raize terug volgt langs de munitiebunkers komt u bij het kleine strandje. Hier is een door de Duitsers opgetrokken anti-tankwal bewaard gebleven. Kijkt u op dit punt naar links, naar het oosten, dan ziet u nog de H 612 kazemat voor het 5cm KWK kanon dat westwaarts gericht stond.

Er zijn nog verschillende andere objecten te vinden, maar geen meer van voorgaande importantie. Veel is opgenomen in bebouwing en daarom slecht te vinden of te bereiken. Voor meer te onderzoeken zaken kan ik het boek ‘Forteresse Saint-Nazaire’ (La marine Allemande Face Aux Alliés) van de schrijver Luc Braeuer (ISBN 2-9513787-3-4) uit 2002.

Hiervandaan is het een mooie rit door de polders tussen
Bourgneuf-en-Retz en Beauvoir-sur-Merin,
richting Íle de Noirmoutier
Klik hiertoe op onderstaande bunker!

GA TERUG

---