Wolfgang Petersen, de regisseur, wilde niet alleen dat de film zo authentiek mogelijk zou zijn, ieder schroefje in de boot diende correct te zijn, maar ook de boodschap moest duidelijk zijn. De ondertitel van ’Das Boot’ was; ‘Eine Reise ans Ende des Verstandes’. De film moest duidelijk een anti-oorlogsfilm zijn. Petersen kon ook niet anders, want het was een geheel Duits project,...

Zoals in de latere film 'Saving Private Ryan' van Steven Spielberg, worden we door het verhaal geleid door één individu. Was dat in Saving Private Ryan’ Corporal Upham, een tolk, die onze ogen vertegenwoordigt, in ’Das Boot’ is dat Kriegsberichterstatter Lt. Werner (Buchheim) een rol van Herbert Grönemeyer.
Over de foto hieronder,...; De mannen zijn uitgenodigd aan boord van de 'Weser'. Aangezien alleen de erste Offizier (Hubertus Bengsch) in een uitgaans uniform is verschenen, wordt deze, door de kapitein van de 'Weser', aangezien voor de kapitein van de U-96 en hartelijk ontvangen. Maar de erste Offizier zet de zaak direct recht door Der Alte aan te wijzen.

Het verhaal van ’Das Boot’ is vrij simpel samen te vatten. De boot U-96 vertrekt vanuit La Rochelle, Frankrijk en begint haar patrouille in de noordelijke wateren van de Atlantische Oceaan. Ook probeert U-96 in de Middellandse Zee door te dringen wat één van de hoogte punten van de film is. Goed beschouwd is er niets dat over de zogenaamde 'Hollywood top' gaat. Het is zonder al te veel opsmuk in beeld gebracht, dit staat voor wat iedere bemanning van een U-Boot, of wat voor onderzeeboot van welke natie dan ook, kon meemaken. We zien de mannen van frisse jongens langzaam veranderen in zwetende ongeschoren kereles. Er zijn geen extra verhaal lijnen 'verzonnen' om er een spannende thriller van te maken. Duidelijk komt over dat het lange saaie dagen in een benauwde krappe tube waren met af en toe elektrische hoogspanning en nagelbijtende actie.

Ondanks de aanhoudende stress van het leven in een onderzeeboot, was er best wel ruimte voor humor. In alle talen van de wereld houdt humor en ironie de mens gaande. Zo ook in ’Das Boot’. Nu staat Duitsland niet bekend om haar uitgesproken gevoel voor humor. Maar onderstaande dialoog geeft een voorbeeld weer van de sfeer aan boord:
(de roodverlichte torpedoruimte, Bosun komt binnen)
Bosun: ‘STILTE IN DIT BORDEEL!’
(de bemanning zwijgt,…)
Bosun: ‘Slecht nieuws, mannen,…’.
Ario: ‘Wat is er gebeurd?’
Bosun: (kleine pauze) Schalke heeft verloren,… 5-0.
De kans is verkeken om de halve finale te bereiken,…’ (Bosun verdwijnt)
Ario: (smijt een blik tegen de wand) ’Het is toch verdomme niet te geloven,…!'

(Misschien niet het beste voorbeeld van de humor uit deze film,... maar voor uw schrijver wel)

Om het claustrofobische gevoel over te brengen werd besloten daadwerkelijk in de krappe ruimte te filmen. Voor één shot had men een zijwand verwijderd, maar die bewegingsvrijheid gaf de makers geen goed gevoel. Jost Vacano ging daarop over tot het gebruik van een Arriflex die in de hand kon worden gehouden. Hiertoe waren er gyroscopen aangebracht die een stabiel beeld moesten verzorgen. Het was een ‘steadicam’ op kleinere schaal. Met deze camera was het mogelijk door de smalle ruimtes te bewegen en zelfs te rennen. Het shot wat hierdoor ontstond gaf de kijker het idee ook in de boot te zijn. Aangezien de complete set regelmatig rolde en stampte was het niet ondenkbaar dat de cameraman gewond kon raken, deze was dan ook geheel beschermd in gewatteerde kleding.

(Jost Vacano kreeg 180.000 Mark (ongeveer 100.000 €) voor zijn werk aan ’Das Boot’. In 2009 vocht hij zijn beloning aan, want hij vond dat zijn bijdrage aan de film meer verdiende gezien het grote voortdurende succes dat de film over de jaren is gebleven.)

Tijdens zware golfslag was één van de replica’s door midden gebroken. Deze werd weer opgekalefaterd en gebruikt voor de afsluitende scènes in de haven van La Pallice. Terwijl 'Das Boot', de U-96, in de open sluis lag, naast de overdekte sluisbunker, verschenen er Geallieerde jachtbommenwerpers. Om deze shots te maken werden er 200 extra’s ingezet. Franse Harvard's moesten voor jachtbommenwerpers doorgaan en werden voorzien van Engelse merktekens. De 1 miljoen Duitse Marken kostende explosies wierpen haar vruchten af.

En hier begint de gewetenskwestie voor de kijker. De film is een (Duitse) anti-oorlogsfilm en de makers weten op één of andere manier de kijker te doen vergeten dat we naar de ‘vijand’ kijken. Wij, de kijker, krijgen een sympathie voor deze groep mannen die zoveel ontberingen moesten doorstaan en om dan te moeten aanzien hoe het op het laatst toch nog fout afloopt. En dat is toch de kracht van deze film,… de Duitsers waren de aanstichters die het gevecht aangingen, en het op het einde toch verloren, zoals het hoort.

De echte U-96 zou nog vele missies varen en pas op 30 maart 1945 door Amerikaanse bommenwerpers in Wilhelmshaven tot zinken worden gebracht. Haar eindscore stond toen op 27 tot zinken gebrachte schepen en vier beschadigde.

In 1981 ging ’Das Boot’ in première. Met 25 miljoen Mark was het de duurste film ooit in Duitsland gemaakt. 15 miljoen was alleen al aan de onderzeeërs en andere decors opgegaan. De 145 minuten durende film ging een jaar later, 1982, in Amerika de bioscopen in. Dit was een in het Engels nagesynchroniseerde versie door de acteurs zelf ingesproken. De gehele film was trouwens zonder live geluid gedraaid vanwege de krappe ruimte waarin geschoten was. De omgevinggeluiden, zoals camerageratel, ventilatoren, aggregaten waren te nadrukkelijk aanwezig.

’Das Boot’ werd genomineerd voor zes Oscars, maar mocht er geen één verzilveren. De concurrentie was dat jaar ook niet mis, want ’Tootsie’, ’Ghandi’, ’Sophie’s Choice’ en ’E.T.’ dongen ook mee naar deze prestigieuze prijzen.

Er was zoveel materiaal geschoten voor ’Das Boot’, dat er een zes delige tv-serie van gemaakt kon worden. In 1997 kwam Wolfgang Petersen met de versie die hij altijd voor ogen had, ’Das Boot’ - The Director’s Cut. Petersen had de beschikking over meer dan 300.000 meter aan film dat in 350 blikken zat, opgeslagen in de Bavaria Studio’s. Verantwoordelijk voor het opnieuw monteren van deze monsterklus was Hannes Nikel, die ook eerder de 5 uur durende tv-serie had gemonteerd. Maar er kon niet direct begonnen worden aan het her-monteren. Helaas waren de filmspoelen in opslag nat geworden. Tijdens het drogen, zeg maar ‘bakken’ op 50 graden, werd het geluidsspoor aangetast. De gehele soundtrack moest opnieuw minutieus gerestaureerd worden. Klaus Doldinger was de originele componist van de muziek van de film, en gelukkig had hij in zijn archief de complete opnames. Deze konden weer opnieuw aangebracht worden. In ’Das Boot’ - The Director’s Cut is meer uitdieping van de karakters die ook in de tv-serie zaten. Op de DVD versie is tevens een zeer korte 'making-of' te vinden.

In november 2017 werd wederom een replica van een U-Boot gesignaleerd in de haven La Pallice. Het bleek dat er een nieuwe 'Das Boot' gemaakt zou worden, nu als een TV-serie. De TV serie zou verder gaan daar waar de speelfilm stopte. Maar het rechtvaardige achteraf niet dat de TV serie dezelfde titel droeg als de speelfilm. Speelde de film uit 1981 zich voor het grootste deel af op zee, voor de TV serie waren er verschillende plotlijnen bedacht, waardoor de helft zich op het vaste land afspeelde en waarbij vooral opviel dat alle denkbare clichés erin waren verweven.

In 2018 wordt de eerste serie van acht afleveringen uitgezonden. Het verhaal start ondermeer met de aanstelling van kapitein Klaus Hoffmann om een missie te varen met de U-612. Verder zien we de Franse secretaresse/tolk Simone Strasser in dienst komen van Gestapo-inspecteur Hagen Forster (die gelijk een oogje op haar heeft). 'Toeval' wil dat de broer van Simone, Frank Strasser, aan boord gaat van de U-612. Frank is bij het verzet betrokken, en zo raakt Simone ook betrokken bij de ondergrondse. Simone wordt onder druk gezet door de leidster van het plaatselijke verzet, Carla Monroe, waar een lesbische scène uit voortvloeit. Onderwijl heeft Simone ook ontdekt dat de vriendin van haar broer, Frank, een Joodse vriendin, Jacqueline, heeft die zwanger is. Om het nog doldriester te maken hebben de makers bedacht om een Amerikaan vanaf een Duits bevoorradingschip naar een Amerikaans schip te brengen voor een ruil met de U-113 kapitein Wrangel. Ulrich Wrangel (rol van Stefan Konarske) begint gelijk druk uit te oefenen op kapitein Hoffmann.

In La Rochelle is dan een bomaanslag gepleegd bij de duikboothaven, waarna als vergelding 100 burgers worden geëxecuteerd. De bemanning van de U-612 besluiten Wrangel te steunen in een muiterij, waarna kapitein Hoffmann, samen met de ook gehate Max von Haber, overboord wordt gezet in een rubberboot. De U-612 valt onder leiding van Wrangel een konvooi schepen aan, waarbij van alles mis gaat, en de U-Boot wordt kort daarop uitgeschakeld door dieptebommen. Gelukkig kunnen de gaten gedicht en de U-612 kan terug naar de oppervlakte. Voor het verzet in La Rochelle gaat het mis. Tijdens een wapen dropping wordt de knokploeg, op Carla na, uitgeroeid. Carla duikt onder bij Simone, waar Gestapo man, Forster haar vindt en verkracht. Simone kijkt toe met pistool in de hand, maar schiet niet,... Op de U-612 is brandstof gebrek en ze komen een schijnbaar verlaten dobberend schip tegen. Er blijkt een kleine bemanning aan boord, en in ruil voor diesel, geeft Wrangel opdracht om de motor van het schip te repareren. Dan volgt plots er een vuurgevecht waarbij de bemanning van het schip gedood wordt. Bij 'toeval' blijkt dat er ook Joodse vluchtelingen aan boord zijn, Frank Strasser laat een pistool achter zodat deze zelfmoord kunnen plegen. In La Rochelle wordt basis commandant Glück ontvoert door de ondergrondse, en ontdekt Forster dat zijn tolk, Simone, het verzet helpt. Het eerste seizoen eindigd met een ware cliff-hanger,... Kapitein Hoffman stapt binnen in het New Yorkse kantoor van Samuel Greenwood.

Het tweede seizoen, uitgezonden in 2020, pikt de draad weer op, en komt kapitein Hoffman in New York via Greenwood in contact met Nazi-sympathisanten die weer in contact staan met Berlijn. In een nachtclub wordt de Duitse Hoffman verliefd op de Amerikaanse zwarte zangeres Cassandra Lloyd (rol van Rochelle Neil), waar ook Greenwood een oogje op heeft. In La Rochelle vertrekt de U-822 op een geheime missie, om SS-ers in burger een aanslag te laten plegen in Amerika. Simone Strasser zet zich, samen met verpleegster Margot Bostal, in om een Joodse vader met twee kinderen te helpen vluchten. Maar het net sluit zich rond Simone. Haar baas, Gestapo man Forster (een overtuigende rol van Tom Wlaschiha) lijkt heen en weer geslingerd tussen 'beest en mens' te gaan. Toch zal het 'beest' de overhand houden, zeker als Forster hulp krijgt van de Fransman Anatole Desjesquier (rol van Paul Bartel) die Simone en de Joodse onderduikers verraad. Margot en de Joodse vader met de kinderen weten maar nipt te ontsnappen aan de Duitsers, maar Simone kan geen kant op en betaald de hoogste prijs. Fleur Geffrier in de rol van Margot Bostal zal vervolgens een grotere rol gaan spelen. Na zijn hulp, wordt Desjesquier toegevoegd aan de 'agenten' van Forster. Desjesquier blijkt meedogenloos te zijn, een beul van het on-zuiverste soort. Hiervan wordt ondermeer het hoofd van politie van La Rochelle Pierre Duval (rol van Thierry Frémont) het slachtoffer. De Gestapo is onderwijl erachter gekomen dat kapitein Johannes von Reinhartz van de U-822 wil overlopen, iets waar maar enkelen aan boord van op de hoogte zijn, waaronder Frank Strasser.

Wrangel krijgt de opdracht om met zijn U-Boot, de U-612, de achtervolging in te zetten. Er ontwikkelt zich een kat en muis spel tussen de U-822 van de vluchtende kapitein, en de U-612. In New York is onderwijl door verraad Hoffman gewond geraakt in een vuurgevecht en weet dat er een U-Boot onderweg is naar de oostkust van Amerika. Hij snelt naar de kust, samen met Cassandra Lloyd, die hem daar al spoedig achterlaat. Hoffmann blijkt zwaarder gewond dan gedacht, en hij gaat zienderogen achteruit. In een restaurantje hallucineert hij en heeft hele gesprekken met (wat de suggestie geeft) zijn 'overleden vader'. Later zien we Hoffmann terug in de duinen als er bemanningsleden van de U-822 naar de kust komen, waaronder enkele SS-ers die al snel een auto aanhouden,... dit blijkt een politiewagen te zijn,...

Het derde seizoen begint beslist niet waar het vorige mee eindigde. Over de Amerikaanse avonturen wordt met nagenoeg geen woord meer gerept. We volgen in principe vier verhaallijnen die langzaam naar elkaar groeien. Nieuw is de introductie van de Engelse kapitein Jack Swinburn van een oorlogsbodem, die door de dood van zijn zoon op zee, iedere U-Boot met man en muis wil laten vergaan, hij is zeker niet van plan overlevenden uit het water op te pikken. Gestapo man Hagen Forster duikt op in Lisabon, Portugal, om een onderzoek te doen waarom de deal om wolfraam, een zeer zwaar metaal welke het hoogste smelt- en kookpunt heeft van alle metalen, maar niet wil vlotten. In Kiel gaan enkele jonge knullen, straatdiefjes, in opleiding tot U-Boot bemanning, hierbij geholpen door Robert Ehrenberg die niet meer op operationele missies is, maar opleidingen en testvaarten doet. Onderwijl doet de vader, die dus niet dood is, van Klaus Hoffmann onderzoek naar het 'verraad' van zijn zoon. Hij gelooft niets van wat voor verhalen er over hem rondgaan. Zijn dochter en schoonzoon zijn zijn grootste tegenstanders.

Wat opvalt is dat de dames in dit seizoen erg los in de seksualiteit zijn, en er zijn heel wat expliciete buitenechtelijke vrijpartijen in beeld, waaronder door de dochter van de oude Hoffmann. Gedurende dit seizoen wordt duidelijk dat Klaus Hoffmann in leven is, en ook in Lisabon is. Ondertussen is op volle zee een overdracht aan goud van een onderzeeër uit Japan met de Duitse U-Boot U-949, de toekomstige betaling voor de wolfraam. Korte tijd later komt de U-949 de Britse oorlogsbodem onder commando van Jack Swinburn tegen, en lijkt het lot bezegelt,… waarbij toch U-949 de overwinning opeist, mede door de nieuwe kapitein van deze U-Boot, die van een zeer onervaren en gevaarlijk commandant uitgroeit tot een kapitein die respect afdwingt. Deze rol van onzekere kapitein Buchner, die verschillende fouten begaat maar toch later boven zich zelf uitstijgt, wordt vertolkt door Konstantin Gries. Langzaam wordt ook duidelijk dat er fraude is gepleegd door Duitse diplomaten met een dubbele agenda ten aanzien van deals tussen het goud en de wolfraam, wat uiteindelijk tot een vuurgevecht komt in een Portugese haven. Klaus Hoffmann keert terug naar Berlijn en via een mediacircus wordt duidelijk dat van ‘overlopen’ van Hoffmann geen sprake was. Het laatste shot is van Klaus Hoffmann die zijn voormalige officier Robert Ehrenberg in de armen sluit. Het vierde seizoen zal waarschijnlijk uitgezonden worden in 2024,…

GA TERUG

---