Na aankomst in San Fransisco, op 3 mei 1942, gaat het per trein naar Jackson, Mississippi. Zijn stationering is op Hawkins Airfield, dat in juni 1941 als Jackson Army Airfield werd aangemerkt. Hier wordt Cramerus bij de Royal Netherlands Military Flying School geselecteerd voor de opleiding tot jachtvlieger. Op 23 januari 1943 behaalt hij zijn groot militair- en waarnemers brevet en wordt gepromoveerd tot 2nd lieutenant (Pilot Officer).

Op 1 februari 1943 vertrekt hij naar Engeland met Liverpool als bestemming. In Engeland begint Cramerus op 20 april 1943 een conversie curcus welke hij boven gemiddeld afsluit op 30 mei 1943.

In de debriefing van de cursus staat:
Has done bomber operations in Dutch East Indies. Converted to single engines under BFTS. An above average pilot, Navigation alone average. Formation good. Night Flying.-Fit to fly operational aircraft, aerobatics need polishing. A rather forceful character with good qualities for leadership.

Op 6 april 1943 wordt Cramerus als Pilot Officer bij de Royal Air Force Volunteer Reserve (RAFVR) ondergebracht. Op 2 september 1943 wordt hij overgeplaatst naar het Nederlandse No. 322 (Dutch) Squadron op RAF Woodvale. Bij het squadron wordt op dat moment gevlogen met de Spitfire Mk Vb/c. Ondanks dat de toestellen vrij nieuw zijn, zijn ze al verouderd door de voortsnellende technieken. Op 31 december 1943 verhuist het squadron naar RAF Hawkinge. De oude Mk V's worden achtergelaten op Woodvale en 'nieuwe' oude Spitfires Mk V's worden overgenomen van de Belgen. Na de verhuizing op 9 maart 1944 naar Acklington worden dan eindelijk de oude Mk V's ingewisseld voor echte nieuwe Spitfires, de Mk XVI. Met de enorme Griffon motor was het geen vergelijk met de Mk V. Bij het 322 Squadron wordt Cramerus gepromoveerd tot Flying Officer (2nd Lieutenant).

In juni 1944 wordt het V1 offensief geopend en het 322 Squadron weet meer dan 110 van deze onbemande vliegende bommen neer te halen. Ook Cramerus weet er drie te verschalken. Als het 322 Squadron over Frankrijk gaat opereren, moeten de Mk XIV worden ingeleverd en wordt overgestapt op de Mk IXb (met de C-Wing). Het zijn geen nieuwe toestellen, maar wederom kisten overgenomen van de Belgen. Bij het 322 Squadron bestaan de missies uit veel patrouilles vliegen, waaronder over de landingsgebieden van de Geallieerden in Normandië en het escorteren van bommenwerpers.
Vanaf 21 juli 1944 vliegt het 322 Squadron vanaf RAF Deanland in East Sussex.

De vluchten zijn niet te lang, gemiddeld twee à tweeënhalf uur, maar de verliezen zijn aanzienlijk. Zo komt, de V1 topscoorder, F/O Rudy Burgwal op 12 augustus om tijdens een escorte en moet in dezelfde vlucht Fl.Lt Muller springen maar weet terug te keren bij het squadron. Ook Lt. Jonker heeft tijdens die vlucht een motorprobleem maar weet zich toch te redden en de basis te bereiken. CO Maj. Kuhlmann van 322 Squadron moet een noodlanding maken in vijandelijk gebied. Op 1 september 1944 komt Commander B-flight F/Lt. Jan Plesman om nadat zijn staart eraf is geschoten door flak nabij Sint-Omaars, Noord-Frankrijk. Van Jan Plesman, zoon van de oprichter van de KLM, Albert Plesman, en het wrak van zijn Spitfire is tot op heden nog niets gevonden. Lt. L.C.M. Eendenburg moet een buiklanding maken, maar weet later terug te keren op de basis. En zo lopen de verliezen gestaag op.

Dankzij het luchtoverwicht van de Geallieerden zijn er weinig schermutselingen met Duitse jagers, maar op 21 september 1944, tijdens Operation Market-Garden weet Pieter Cramerus een Fw 190 te beschadigen. Cramerus neemt deel aan verschillende missies, waaronder de zogenaamde ‘Ramrods’. Hierbij worden bommenwerpers begeleid door jachtvliegtuigen om gronddoelen aan te vallen. Tijdens ‘Ramrod 1306’ op 2 oktober 1944, tijdens de slag om Overloon, waarbij ten zuidoosten van Arnhem naar Duitse troepenconcentraties moet worden gezocht, wordt de Spitfire van F/O Cramerus, beschadigd door luchtafweer. Hij maakt een noodlanding op het juist door de Geallieerden in gebruik genomen vliegveld bij Eindhoven. Het toeval wil dat Pieter Cramerus de eerste Nederlandse piloot wordt die weer voet zet op dit bevrijde deel van Nederland. Na de reparatie vertrekt Cramerus diezelfde dag nog naar zijn basis Deanland.

Op 26 september 1944 is er koninklijk bezoek, als Prinses Juliana een bezoek brengt aan de basis van het 322 Squadron op RAF Deanland. Ze spreekt met de manschappen en eet en rookt met de heren in de mess-tent. Op de basis krijgt ze een rondleiding door Lt. L.C.M. Eendenburg (zie foto hierboven), waarbij ze ook een blik mag werpen in de Spitfire MK265, '3W-B'.

Vanaf 10 oktober, als het 322 Squadron vanaf RAF Fairwood Common gaat opereren, neemt het squadron de Spitfire Mk XVI in gebruik. Een type nagenoeg gelijk aan de Mk IX, alleen voorzien van een Packard Merlin 266 motor en met een nieuw type gyro reflector gunsight. Sommige Mk XVI's waren voorzien van een zogenaamde druppelcockpit. Met de Mk XVI worden 'AR' (Armed-Reconnaissance) missies gevlogen, waarbij ook bommen worden geworpen. Iets waar de Spitfire eigenlijk totaal ongeschikt voor was. De kwetsbare onderkant, met de radiatoren in de vleugel van de Spitfire, is een oorzaak dat er verschillende Spitfires tijdens deze missies door grondvuur verloren gaan.

Het 322 Squadron wordt op 3 januari 1945 op Woensdrecht gestationeerd. Op 28 januari 1945 vindt er een tragedie plaats als het gronddoel, de Villa Ruiterberg te Doorn, aangevallen wordt. De villa, in gebruik door de Duitse bezetter zal door het 322- en 66 Squadron met bommen worden bestookt. Cees Kooy, welke met Cramerus aan boord van de SS Mariposa naar de Verenigde Staten was gekomen om jachtvlieger te worden, vloog deze dag achter Fl.Lt. Jan van Arkel. Bij nadering op lage hoogte werpt van Arkel zijn bommen, waarbij één te vroeg explodeert. De scherven slaan in de Spitfire (de RK840, '3W-M') van Kooy waarop deze neerstort. Kooy is kansloos om nog te ontsnappen aan de dood en wordt de eerste Nederlandse gevechtspiloot die bij de luchtoperaties vanaf Nederlands grondgebied omkomt.

13 februari 1945 is wederom een donker dag als F/O E. Ditmarsch rond 10.00 uur per ongeluk de vuurbaan in vliegt van Fl.Lt. L.M. Meyers. Ditmarsch zijn Spitfire Mk XVIe, de RK892 '3W-A', crashed op de grens van Oegstgeest en Voorschoten. In het logboek van 322 Squadron wordt Ditmarsch eerst als ‘vermist’ opgegeven, maar blijkt wel degelijk omgekomen. Ook op 13 februari raakt, tijdens de middag missie, ook F/O Bary vermist met Mk XVIe RK921, '3W-E', welke nooit is terug gevonden.

Cramerus vliegt op 13 februari in de ochtend een missie, samen met F/Sgt. G.J.H. Dijkman. welke, volgens Cramerus zijn logboek, 'leaflet dropping en strafing', tot doel hebben. Het 'folder' droppen kon bestaan uit het verspreiden van nieuws, waarschuwen voor een komende (bom)aanval, maar vooral ook om de Duitse soldaat te ontmoedigen en zich over te geven (mocht een Duitse soldaat betrapt worden bij het oprapen dan wel bezitten, dan kon het de doodstraf betekenen voor hem).

Om 10.40 uur vertrekken beide Spitfires vanaf Woensdrecht en vliegen richting noordoosten van Venlo. De Spitfires rollen in een duikvlucht vanaf zo'n 10.000 voet (3000 meter) om op lage hoogte de leaflet-bommen af te werpen, waarbij er één in de Maas valt. Kort daarop wordt Cramerus zijn Spitfire Mk XVIe, RR230 '3W-X' getroffen door een luchtafweer granaat in zijn motor. De olie vliegt over het windscherm, maar de motor blijft nog draaien. Ook delen van de vleugel en de staart worden doorzeefd. Hij weet zijn Spitfire naar 8000 voet (bijna 2500 meter) te brengen. Met pijn en moeite stuurt Cramerus zijn 'lamme' Spitfire naar de vliegbasis bij Volkel (B80), waar hij het toestel om 11.45 uur aan de grond weet te zetten met een zogenaamde 'deadstick' landing. Hier blijkt dat zijn stabilo nagenoeg geheel kapotgeschoten is.

Een Canadese officier kwam over de landingsbaan aangereden en gelaste hem de kreupele kist weg te halen. Pieter antwoordde: ‘If you get me a rope,..’ en wees op het hoogteroer. De Canadees bood hierop zijn verontschuldigingen aan en verzekert Cramerus dat het zelfs een Distinguished Flying Cross (DSF) waard is, welke hij trouwens nooit zal ontvangen. Cramerus krijgt wel, vanwege zijn uitstekende vliegwerk van 13 februari, een 'Green Endorsement' in zijn logboek bijgeschreven. De Spitfire Mk XVI, RR230 wordt na reparatie overgebracht naar de AST (Air Service Training) Exeter. Op 1 juni 1945 wordt het toestel SOC (Struck Off Charge) verklaard en gesloopt. F/Sgt Dijkman keert om 12.10 uur veilig terug op de basis (wat opvallend is, is dat Dijkman niet bij Cramerus is gebleven, of ze zijn elkaar tijdens de calamiteit kwijt geraakt).

Op 14 februari vliegt Cramerus alweer, nu met de '3W-Y'. Ook deze dag 'leaflet dropping en strafing'. Op deze dag komt F/O F.J.H. van Eijk om het leven in Spitfire Mk XVIe RK895, '3W-E'. Van Eijk was de eerste die een V1 met zijn wingtip deed neerstorten. Van Eijk zijn staart van de Spitfire werd aan stukken geschoten tussen Straelen en Nieukerk, in het zelfde gebied waar Cramerus de dag ervoor aangeschoten was. Ondanks Van Eijk's verwoede poging om een noodlanding te maken, zag zijn metgezel op deze vlucht, Fl/Lt. J.W. Dekker, het toestel op de grond exploderen.

Sqn.Ldr. Bob van der Stok

Vanaf 21 februari 1945 is het 322 Squadron gestationeerd op het vliegveld van Schijndel (B.85). Tijdens een aanval op 25 februari op een ferry over de Rijn wordt de staart van Cramerus zijn Spitfire, ditmaal de TB331, ‘3W-I’, weer doorzeeft door luchtafweer. Vaak werden dit 'soort' doelen, als een ferry, met opzet door de Duitsers ingezet om Geallieerde vliegers in hun luchtafweer te lokken. Cramerus weet de basis op Schijndel te bereiken en maakt daar een noodlanding. Hier wordt het toestel als een Cat-AC aangemerkt, wat betekent dat het lichte schade heeft welke ter plekke is te repareren. Voor Cramerus houdt de reparatie in, dat hij overstapt op een Spitfire Mk XVIe met de codeletters '3W-U'.
Tevens maakt ook Sgt. Knappert op 25 februari een noodlanding op Schijndel met de TB494. Deze Spitfire Mk XVIe wordt als een Cat-B aangemerkt, wat zoveel betekent dat het ter plekke gerepareerd kon worden door een speciale repair unit.

P/O Peuter Janssen

Commandant van het 322 (Dutch) Squadron, Bob van der Stok, zal later in zijn boek, 'Oorlogsvlieger van Oranje', schrijven dat naast Van Daalen Wetters en Peuter Janssen, Pieter Cramerus tot zijn beste drie vliegers behoorden. Vooral Cramerus valt op door zijn rustige opmerkingen. Cramerus maakte nergens een probleem van. Als er een missie werd aangekondigd, dan sprak Cramerus: ‘Een rottige toestand,… dat moeten we even gaan bekijken, en oplossen,..’ Volgens Van der Stok was Cramerus een prima vlieger en een uitstekend schutter, zelfs toen hij met vier grote gaten (na de noodlanding op Schijndel op 25 februari 1945) in zijn staart terugkwam zei hij nog: ja, die gaten in mijn staart zijn een beetje vervelend, dus dat moeten wij even bekijken.'

Twee noodlandingen binnen enkele weken, die als 'narrow escapes' gezien kunnen worden, dwingen Van der Stok om Pieter Cramerus met verlof te sturen, al zal dat nog enige tijd in beslag nemen.

Ondanks dat de bevrijding langzaam nadert, gaan de verliezen voor 322 Squadron door. Op 5 maart 1945 komt F/O J. Vlug om het leven als hij met Spitfire Mk XVIe RR240 bij Xanten, in Duitsland, neerstort.

Op 12 maart 1945 escorteert het 322 Squadron, waarbij ook Cramerus is, Koningin Wilhelmina als deze van Londen naar Brussel vliegt. De volgende piloten waren betrokken bij de begeleiding op de vlucht van Londen naar Brussel; W/O J. Bakker, W/O J.C. van Roosendaal, F/O. P.A. Cramerus, F/Lt J.B. Arts, Fl/Lt J.W. Dekker, F/Sgt M.A. Rackwitz, F/Lt R.F. van Daalen Wetters, S/L B. van der Stok en F/O A.A. Homburg. De volgende dag, op 13 maart keert koningin Wilhemina terug naar Nederland voor een 10 daags bezoek aan haar land. Bij Eede, in Zeeuws-Vlaanderen, steekt zij de Belgisch-Nederlandse grens over. Op 23 maart wordt terug gevlogen naar Engeland en begeleiden wederom de piloten met hun Spitfires de koningin vanaf Venlo.

23 maart 1945, vliegers van 322 Squadron doen Koningin Wilhelmina
uitgeleide als deze vertrekt vanaf Venlo

Op 19 maart stort Spitfire Mk XVIe, RR205 met F/Sgt S.D. Lazarus neer. Op dezelfde dag staat in het verliesregister ook de TB337 als afgeschreven. Op 1 april 1945 komt het grootste verlies op één dag voor het 322 Squadron als vier Spitfires binnen een half uur verloren gaan. Tijdens 'Operatie Glasshouse A' vliegen tien Spitfires van 322 Squadron een gewapende verkenning uit boven oostelijk Nederland. Rond 11.50 uur storten F/O L.W.M. Hendriks (in RK888) en P/O M.J. Janssen (RK897) neer (beide overleven het). Tien minuten later gaat A.A. Homburg naar beneden in Spitfire Mk XVIe, RR249 nabij Borne en komt om. Om 12.15 uur wordt de TB907 met W/O Johannes 'Hans' C. Van Roosendaal aan boord nabij Zutphen door Flak uit de lucht geschoten. Roosendaal weet te springen en wordt gevangen genomen door de Duitsers en na ondervraging op transport gezet naar Zwolle (tijdens dit transport weet Roosendaal te ontsnappen, maar wordt wederom gepakt). In Havelte gevangen gezet, weet Roosendaal, samen met de Amerikaan 2nd Lt. Kenneth E. Foster (4FG/334FS) en de 2nd Lt. Hans Wischmann Rohde van RAF (Norwegian) 332 Sqdn, te ontsnappen. Dwars door de Duitse linies komen ze eindelijk op 13 april bij een Canadese eenheid terecht. Kort daarop meldt Roosendaal zich weer bij het 322 Squadron.

Op Wunstorf met de teruggekeerde W/O 'Hans' Van Roosendaal (2de van rechts).
De anderen v.l.n.r.: J. Bakker, M.J. Janssen, (Van Roosendaal) en R. Groeneveld.

Pieter Cramerus zal na maart geen oorlogsvluchten meer vliegen. In april is hij met verlof en tijdens de bevrijding van Nederland zit hij in Londen. Hij vertrekt als koerier via New York naar Houston, Texas. Hier trouwt hij met Joanne Vendenberge Hill. Direct na z'n huwelijk gaat hij terug naar zijn oude squadron dat dan is gestationeerd bij Wunstorf nabij Hanover, in Duitsland. Hier arriveert hij op 21 augustus 1945. Op 14 september wordt er van Wunstorf naar vliegkamp Valkenburg bij Den Haag gevlogen.

Cloppenburg: Van der Stok, CO van 322 Squadron, tijdens een briefing,...

Terug in Nederland wordt er door Van der Stok plannen gemaakt om een victorie-vlucht over Den Haag te maken waarbij een Nederlandse vlag op het Binnenhof, voor de Ridderzaal, afgeworpen moet worden. Er wordt druk geoefend op het ‘torenspits’ vliegen. Pieter Cramerus krijgt de eer om de vlag uit zijn Spitfire te werpen. Als de formatie op 15 september over Den Haag vliegt en de vijver, welke voor het Binnenhof ligt, in zicht komt roept Van der Stok: ‘Pieter, get ready,..’ Drie seconden later antwoordde Cramerus; ‘Bombs gone!’ De vlag, verzwaard aan de hoeken met gewichtjes komt, gadegeslagen door enkele duizenden mensen, neer nabij het standbeeld van Johan de Wit.

(www.poederbach.com 2012©)

Op 19 september vliegt de formatie terug naar Wunstorf. In Duitsland is er tijd om vrij rond te vliegen en te constateren dat in iedere stad de schade enorm is. Volgens Cramerus was er geen huis dat niet beschadigd was (zie het fragment hierboven). Op 26 september 1945 wordt Pieter Cramerus Commander 'A' Flight wat hij blijft tot het 322 Squadron op 7 oktober 1945 op Wunstorf wordt ontbonden.

Hieronder zijn drie na-oorlogse documenten te vinden,
die Pieter Cramerus beschrijven,
waaronder de toekenning van het Vliegerkruis.
(klik op een onderstaande pagina's voor een vergroting
en klik op de 'back' pijl om terug te keren)

Op 16 juni 1945 was het Vliegerkruis toegekend aan kapitein Pieter Cramerus welke hij op 30 april 1946 op paleis Soestdijk uit handen van Prins Bernhard mocht ontvangen. Zoals eerder aangegeven, na de 'deadstick' landing op 13 februari 1945, had Cramerus ook graag het Distinguished Flying Cross (DSF) ontvangen, maar hij denkt dat dit door het Britse commando van de RAF is tegengehouden. Op 14 december 1949 werd nog wel het Bronzen Kruis aan Cramerus toegekend.

Pieter Cramerus ontvangt het Vliegerkruis uit handen van Prins Bernhard
(foto: P.A. Cramerus via Tom Poederbach)

In de zomer van 1946 wordt Cramerus secretaris van de commissie die de inrichting van de nieuw in Nederland te vormen luchtmacht moet bewerkstelligen. Door teleurstelling in de politiek en de aanstaande geboorte van z'n eerste kind emigreert hij voorgoed naar Houston, Texas in de Verenigde Staten waar hij staatsburger wordt. Samen met Joanne krijgen ze drie kinderen, Pieter, Joanne en Marijke. Cramerus, zelf een uitstekende skiër, runt enige tijd een skilodge. Ook doet hij goede zaken in vastgoed in en rond Aspen. Na zijn pensionering trekt Pieter Cramerus zich terug op een ranch in Montana. Zijn laatste jaren slijt hij in Littleton, bij Denver, in de staat Colorado.

Pieter Adriaan Cramerus in 2008
(foto: Tom Poederbach)

Voor meer over F/Lt Bram 'Bob' van der Stok;
'KLIK HIER'

---

Op 22 juli 2016 kwam er een mail van Tom Poederbach. Hij was samen met een majoor van 322 Squadron naar Amerika afgereisd. Hieronder zijn verslag:

Hey Pieter,

Afgelopen 16 juli (2016) werd Pieter Cramerus 100 jaar. Samen met majoor Ralph (voornaam), F-16 vlieger van het 322 Squadron, ben ik op z'n verjaardag in Denver, Colorado, VS geweest. Het 322 Sqn had een stapel geschenken meegegeven. Ik was er om het één en ander te filmen. De bijnaam die Pieter inmiddels heeft is 'Mr Lucky'.

Toen Ralph en ik op het adres van Cramerus aankwamen was er wel een party maar geen jarige job. Even eerder was Cramerus met spoed naar het ziekenhuis gebracht met een sterk verhoogde hartslag. Er bleken ook nog wat ander zaken mis te zijn en hij werd opgenomen ter observatie. Men vond het wel heel bijzonder dat er iemand van het huidige 322 Squadron naar deze verjaardag was gekomen. Gelukkig ligt traditie en historisch besef op een hoog niveau bij het 322.

In de loop van de middag kwam er bericht uit het ziekenhuis dat hij definitief een paar dagen zou moeten blijven en er werd verzocht of wij naar het ziekenhuis wilden komen, dat zou zeer op prijsgesteld worden. In het ziekenhuis heeft majoor Ralph de geschenken aangeboden. Belangrijkste was een erelidmaatschap van het squadron en een foto van de cockpit van een Spitfire met vizier met daarin een "prooi" (Polly Grey, de mascotte van het 322 Squadron) en alle handtekeningen van de vliegers van het huidige squadron op de passe-partout.

Klik op bovenstaande afbeeldingen voor een vergroting

Ralph heeft nog even een gesprek met Pieter gevoerd waarbij Pieter hem vroeg waar mee hij nu vloog. Dat was de F-16 maar binnen een paar jaar de F-35. Al met al een reis met onverwachte gebeurtenissen en een redelijk happy end. Mr Lucky deed z'n naam eer aan.

Tom had wat foto’s bijgesloten, waarvan enkele hierboven gepubliceerd. Mooiste geschenk was wellicht een realistisch kunstwerk door Wiek Luijken waarop een 322 Squadron Spitfire een Fw 190 najaagt. Tom zal een korte film produceren over de recente gebeurtenissen. Verder heeft Tom toegezegd een langere film te produceren over het leven van Pieter Cramerus, maar dat vooral funding ervoor het grootste obstakel is. Mocht U interesse hebben om (mede)producent te worden van deze film, neem dan contact op met www.poederbach.com .

---

Op zaterdag 2 december 2017 is Pieter Cramerus op
101 jarige leeftijd overleden te Houston, Texas, VS.

---

Disclaimer; Alle interview fragmenten waarop Pieter Cramerus te zien en te horen is, en die exclusief op de webpagina's van www.strijdbewijs.nl geplaatst zijn, zijn afgenomen in 2008 en behoren toe aan Tom Poederbach©. Voor commercieel gebruik van een fragment of meerdere fragmenten dient u eerst contact met de producent op te nemen: www.poederbach.com .

---

GA TERUG