Enkele jaren na het verschijnen van artikel over Fliegerhorst Venlo op 'strijdbewijs.nl', bezocht ik met de echtgenote in 2020 het Museum Vliegbasis Deelen. Hier raakte ik in gesprek met de vrijwilliger Bas Schoel. Dit contact mondde uit in een lange correspondentie tussen ons tweeën over de voormalige Fliegerhorst Deelen. Uiteindelijk zou ik dan in 2022, samen met mijn zwager, een tour gaan maken langs de oude Duitse objecten onder leiding van Bas Schoel. Hieronder volgt een verslag van deze tocht,…

U, de lezer, wil ik op het hart drukken, wilt u objecten ontdekken van de voormalige Fliegerhorst Deelen, ga onder leiding van een gids. Want de te bezoeken objecten en gebouwen zijn meest particulier bewoond en dus niet vrij toegankelijk. Uiteraard is de huidige, actieve, vliegbasis Deelen ook niet te bezoeken.

De voormalige Fliegerhorst Deelen was voor de oorlog niet meer dan een hulpvliegveldje op de Kemperheide. In 1937 waren Duitse onderzoekers (spionnen) al eens wezen kijken in dit gebied en concludeerden toen al, dat dit een geschikte locatie was voor een echt vliegveld. Tijdens de inval op 10 mei 1940 werd nog snel de onverharde landingsbaan omgeploegd. Maar het hinderde de Duitsers niet. Het kleine gehucht Deelen, tegen een heuvel gebouwd, werd grotendeels gesloopt. Met invloed van de zogenaamde Heimatschutz werden groepjes gebouwen, werkplaatsen, onderkomens officieren ed. ‘willekeurig’ geplaatst. Ook op boerderijen gelijkende gebouwen, die als hangaar dienst zouden gaan doen, werden verspreid geplaatst.

Sommige plekken zijn vrij toegankelijk. Eén daarvan is het zogenaamde ‘Justeerplateau’ aan de rand van de vliegbasis. Op dit plateau werden de kompassen in de Duitse vliegtuigen gelijk gezet, geijkt. Om het te bezoeken, volg de Hoenderloseweg, de N 804 (500 meter ten noorden van de Koningsweg (N 311) in Schaarsbergen, richting Hoenderlo). Vanaf Hoenderlo, 7 kilometer zuidwaarts over de N 804. U parkeert op de parkeerplaats ‘Landgoed Vrijland’. Dit is de start van een wandeling door een bos, dat bekend staat als Veteranenlandgoed Vrijland.

Op de website van https://veteranenlandgoedvrijland.nl/ wordt dit perceel als volgt omschreven:

Het landgoed van ongeveer 75 hectare is ontstaan als blijk van maatschappelijke erkenning van de veteraan die zich op vele gebieden ter wereld heeft ingezet voor de vrijheid en veiligheid van anderen. Dit geschiedt in opdracht van democratisch gekozen regeringen.
Het inrichten van een informatieve en educatieve veteranenwandelpad beoogt, naast het bevorderen van de maatschappelijke erkenning, bij te dragen aan begrip en waardering voor de verrichtingen van de uitgezonden militairen.
Op het Veteranenlandgoed “Vrijland” is een stukje bosgebied ingericht waar de as van veteranen, andere (oud-)militairen en hun relaties kan worden verstrooid. “Vrijland” biedt hun hiermee een waardige laatste rustplaats, te midden van de oud-collega’s.

Op uw wandeling door het bos komt u langs enkele open plekken waar herinneringsborden de wandelaar wijzen op de gebieden waar Nederlandse militairen naar toe zijn uitgezonden. De wandeling naar het 'Justeerplateau' is een kleine kilometer. Wij waren in het najaar op zoek naar het 'Justeerplateau' en vonden het uiteindelijk onder een dikke laag bladeren. In 2020 was het overwoekerde plateau weer zichtbaar gemaakt door het 11de Geniebataljon van de Luchtmobiele Brigade Op het hek rond de vliegbasis zijn enkele informatieborden aangebracht waarop in korte bewoordingen de geschiedenis van de Fliegerhorst Deelen wordt uitgelegd.

De complete ruimte die het kompas calibratie plateau in neemt is circa 25 meter in doorsnee. Het heeft een buitenste betonnen ring van circa 2 meter breedt. Daarbinnnen ligt een ring opgebouwd uit straatklinkers (helaas bijna weer onzichtbaar door de overwoekering van gras). In het midden ligt weer een betonnen plateau met een verlaagde rand, en centraal steekt er nog steeds een stuk staal uit het beton.

Op het bovenstaande kaartje ziet u ook een blauwe rechthoek. Dit is een met een hek omringde diepe kuil. Hier is voor het verlengen van de startbanen van Deelen zand afgegraven. Er zou sprake van zijn geweest dat er later afval in is gedumpt, waaronder in latere jaren zelfs radioactief afval. Als dat zo is, dan is het nu opgeruimd.

Tevens op het bovenstaand kaartje is in de rechter onderhoek nog een deel van Vrijland te zien dat niet toegankelijk is, maar wel enkele interessante objecten heeft, zoals de 'Junkershalle' (het rechthoekige donkergrijze vlakje). Verder zijn er op boerderij lijkende zwaar gebouwde 'woningen' te vinden die nog steeds door defensie gebruikt worden. Verderop komt u nog wat extra tegen van 'Oude Vrijland'.

Om een wandeling te ondernemen rond de Fliegerhorst Deelen, ga naar de Koningsweg in Schaarsbergen. Ga de smalle straat '24 B-C' in (doodlopend). Na 300 meter bereikt u de 'Adelaertshoeve' (nummer #1 op de bovenstaande kaart) welke nu een Bed & Breakfast herbergt. Vanwege dat dit particulier bezit is kunt u niet parkeren op het terrein van de Adelaertshoeve, dit kan iets verder langs de voormalige Duitse Rolbaan (taxibaan). Dit op een grote boerderij gelijkend gebouw is in werkelijkheid een door de Duitsers gebouwde zogenaamde 'Wärmehalle'. Deze vliegtuig hangaar is zoals het wordt het al verraadt, een verwarmde hangaar. Het was tevens de grootste Wärmehalle van de Fliegerhorst Deelen.

Als de deuren openstaan kunt u even een blik naar binnen werpen (respecteer dat dit particulier eigendom is). Aan de binnenzijde valt gelijk de dakspanten constructie op. De verlijmde spanten werden in Doetinchem gemaakt bij NEMAHO (Nederlandse Maatschappij voor Hout-constructies), daar zij de enige waren die verlijmde spanten produceren kon. Als u op de foto hierboven klikt ziet u hoe groot deze hangaar was.

De Adelaertshoeve, zoals deze na de oorlog genoemd zou worden, is er één vernoemd naar de vier Heemskinderen. Na de oorlog werd besloten door de Heidemij en Stichting Beheer Landbouwgronden om vier voormalige Duitse gebouwen geschikt te maken als boerderij. Architect Heijdelberg ging ermee aan de slag, en mevrouw Verkoren, echtgenote van de directeur Stichting Landbouwgronden, kwam op het idee de vier boerderijen ‘De Vier Heemskinderen’ te noemen. Het verhaal, geschreven door Van Montelbaen, gaat over de vier kinderen van graaf Haymijn van Ardennen. Adelaert is nummer drie in de rij en daarom draagt deze hoeve deze naam. Verderop komen we de andere drie boerderijen nog tegen; Ritsaert (1), Writsaert (2) en Reinout(4).

Vanaf de Adelaertshoeve neemt u het pad, de voormalige Rolbaan (taxibaan) noordwaarts, #2. op de kaart, de bossen in. Aan de rechterkant, diep in het bos, kon u tot voor kort nog een opvallend restant bezoeken achter de Villa Zonheuvel, een door de Duitsers omgebouwde eendenvijver tot een zwembad! Helaas hebben 'machthebbers' besloten het tot een verboden gebied te maken. In 2022 konden we het nog bekijken, hoe de Duitsers een gemetselde rand erop hadden gezet, en kan ik u bovenstaande foto tonen, maar helaas, het is nu overgeleverd aan de natuur,....