Het laatste belangrijke historische gebouw waar ik u op wil wijzen, is de gaskamer dat tegenover Hotel Struthof staat. Hiertoe moet u westwaarts de D 130 weer op. Na enkele kilometers komt u bij een bocht een afslag naar rechts tegen. Neem deze weg,… Aan een grasveldje ziet u dan een wit gebouwtje met, aan dezelfde weg er tegenover, het verlopen hotel Struthof. Er is een alternatieve route, dat is het ruim 800 meter lange wandelpad, langs het voormalige huis van de kampcommandant, maar houdt er rekening mee dat u ook weer de route terug moet lopen (klimmen). Het hoogte verschil tussen het kamp en de gaskamer bedraagt 80 meter (van 790 naar 710 meter) en is daardoor ongeschikt voor hartpatiënten.

De gaskamer was tot 2022 gesloten, maar na een grootscheepse verbouwing, binnen en buiten, is het nu toegankelijk voor een ieder. Bij ons eerste bezoek in 2016 hing er een sinistere sfeer bij het desolate gebouwtje. In 2022 is het nogal onder handen genomen, en is rond het 'gashuis' een natuurstenen plaveisel aangelegd, waardoor het misschien fraaier oogt, maar het de gruwel niet wegneemt dat hier zich afspeelde,...

De gaskamer van KL Natzweiler-Struthof zou niet veel gebruikt worden, maar was vooral bedoeld als gaskamer voor de experimenten van professor Hirt in het kader van Ahnenerbe. Vergassen beschadigde het lichaam het minst. Zoals eerder bij de pasages over Hirt al aangegeven, werd door Kampcommandant Josef Kramer een Joodse groep van 86 mensen op 11, 13, 17 en 19 augustus 1943 vergast in deze gaskamer.

Als u het 'gas-huisje' binnen treed ziet u gelijk drie grote, met houten deksels afgesloten, bakken. Deze zouden gebruikt zijn om de vergaste lichamen in onder te brengen. In de volgende ruimte is een grote grijze betonnen bak, wat er uit ziet dat deze als 'spoelbakken' zijn gebruikt.

In de volgende kamer is een grote vitrine bak waarin ondermeer een Zeiss microscoop van het Anatomische Instituut Straatsburg, een anatomie boek en een notitieboek van August Hirt. Hiervandaan komt u in de gaskamer ruimte, waarover lager op deze pagina meer.

Josef Kramer, geboren op 10 november 1906 in München, begon zijn carrière als SS bewaker in 1934 in het concentratiekamp Dachau. Na een korte aanstelling in Esterwegen (Frühe Konzentrationslager) keerde hij kort terug in Dachau en werd vanaf 1937 tewerk gesteld als adjudant van de kampcommandant van Sachsenhausen, een functie die hij hield van 1938 tot 1940 in Mauthausen. Zijn volgende standplaats werd Auschwitz, waar hij adjudant werd, tussen mei en eind oktober 1940, onder Rudolf Höss. Het volgende half jaar keerde Kramer terug in Dachau, gepromoveerd tot Lagerführer. In april 1941 arriveert Kramer in KL Natzweiler-Struthof, als ondercommandant (Schutzhaftlagerführer), maar in juli 1942 volgde zijn promotie tot kampcommandant (Lagerkommandant).

Na Natzweiler keerde Kramer in mei 1944 terug naar Auschwitz waar Rudolf Höss nog steeds de kampcommandant was. Tot november 1944 was Kramer Lagercommandant van het in de buurt gelegen vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau (Auschwitz II) waar het grootste deel van de 430.000 gedeporteerde Hongaarse Joden werden vergast en gecremeerd. Kramer was betrokken bij het selecteren van de gedeporteerden om de gezonde en arbeidsbekwame mensen eruit te halen na aankomst, de rest werd direct afgevoerd voor vernietiging. Kramer was hard voor de gedeporteerden en deelde met alle gemak klappen uit, en niet alleen aan gedeporteerden, hij was ook hard voor het kamppersoneel (meewerken, of gearresteerd worden).

Op 1 december 1944 werd SS-Hauptstürmführer, Kramer kampcommandant van het beruchte Bergen-Belsen. Was het kamp in de beginjaren nog een kamp waar Joodse gedeporteerden een redelijke bestaan hadden (Bergen-Belsen was een zogenaamd Aufenthaltslager, een kamp waar gedeporteerden uitgewisseld konden worden voor geïnterneerde Duitsers in het buitenland), vanaf begin 1944 ging het kamp snel achteruit, en werd steeds meer een concentratiekamp als alle anderen. Het Joodse zelfbestuur werd door Kramer opgeheven, en er werden Kapo’s aangesteld als bewakers van mede-gevangen. Er werden harde straffen uitgedeeld voor kleine overtredingen.

Maar echt dramatisch werd het na januari 1945 toen er steeds meer gevangenen in het kamp werden geplaatst die uit andere kampen kwamen die onder voet werden gelopen door de Geallieerden in het westen en het Russische Rode leger vanuit het oosten. Duizenden gevangen stierven door ziektes, uithongering, en uitputting, waaronder ook de beroemdste dagboekschrijfster Anne Frank. Stierven begin februari 1945 nog dagelijks tussen de 60 en 70 mensen aan tyfus en andere ziektes, begin maart was dit opgelopen tot 250-300 per dag en snel oplopende,...
Toen de Britten, op 15 april 1945, het kamp bereikten gaf Kramer zich over en leidde de geschokte bevrijders rond over het kamp. Overal lagen lijken, er was geen tijd en kracht meer geweest om deze op te ruimen. Er was aan het sterftecijfer geen houden meer aan. Waar nog leven in zat, die lagen tussen de lijken of scharrelden ertussen rond, wachtende op hun eigen sterven. Van de 60.000 overlevenden zouden in de weken erna nog 14.000 sterven aan de erbarmelijke omstandigheden waar de Geallieerden niets meer voor konden doen. In totaal zouden 70.000 mensen het leven laten in Bergen-Belsen, een kamp zonder gaskamer,... maar vol met ontberingen en ziektes,... Vanwege de gepubliceerde foto’s in de wereldpers kreeg Kramer al snel de bijnaam ‘Het Beest van Belsen’.

Nadat Kramer was opgepakt door de Britten, begon zijn proces, met 43 ander kamp personeel van Bergen-Belsen, op 17 september 1945 in Lüneburg, welke tot 17 november zou duren. Het betrof hoofdzakelijk de misdaden die gepleegd waren in Auschwitz-Birkenau en Bergen-Belsen. Hierbij kwam ook de vergassing, door Josef Kramer uitgevoerd, ter sprake, waarbij Kramer de gruwelijke details zonder enige emotie uitlegde (het onderstaande, verkort weergegeven betreft 15 Joodse vrouwen die op 11 augustus 1943 als eerste werden vergast van de groep van 86):

Kramer vervolgde: 'Ik keek door het kijkgat wat zich afspeelde in de gaskamer. Na ongeveer een halve minuut zag ik de vrouwen stoppen met ademen en op de vloer vallen. Toen ik de deur opende, na het ventilatiesysteem gebruikt te hebben, stelde ik vast dat de vrouwen levenloos op de vloer lagen en hun ontlasting hadden laten lopen.... De volgende dag werden de lijken naar professor Hirt gebracht in een bestelwagen. Een paar dagen herhaalde ik het met een volgende lading vrouwen. Weer een paar dagen later gingen 50, of 55 mannen, in twee groepen de gaskamer in, en werden op dezelfde manier vernietigd met de zouten die Hirt mij gegeven had,...'

Op de vraag van een aanklager als het vergassen niet in één keer was geslaagd, wat had hij dan gedaan? Kramer zei toen onbewogen dat hij de procedure weer herhaald zou hebben tot het gewenste resultaat behaald was, om er (ongevraagd) aan toe te voegen: ‘trouwens, zo ben ik opgevoed,…’

Kramer werd op 17 november 1945 ter dood veroordeeld. Op 13 december 1945 werd in Hameln (Nedersaksen) het vonnis uitgevoerd en werd Josef Kramer opgehangen door de Engelse beul Albert Pierrepoint.

Na het vertrek in mei 1944 van Josef Kramer als kampcommandant nam SS-Sturmbannführer Friedrich ‘Fritz’ Hartjenstein KL Natzweiler-Struthof over. Met de komst van de Geallieerden in het vooruitzicht werd Hartjenstein geassisteerd door SS-Hauptsturmführer Heinrich Schwarz. Schwarz, een ervaren man in concentratiekampen sinds oktober 1940, kreeg de verantwoording om de evacuatie te organiseren van het kamp Natzweiler. Op 2 september begonnen de evacuaties. In drie groepen werden gevangenen per trein vanaf Rothau naar Dachau afgevoerd. Op 6 september verstuurde KL Dachau aan Hartjenstein een telegram dat er 5517 gevangenen waren gearriveerd, met de kanttekening dat één-derde ervan ziek was. In de weken erna werden nog meer groepen afgevoerd, en op 11 november 1944 verliet Hartjenstein ook KL Natzweiler-Struthof. Er bleven 20 SS’ers achter en 16 gevangenen, die hun intrek namen in het Hotel Struthof. Op 23 november 1944 arriveerden de eerste Geallieerde troepen toen Amerikaanse soldaten van het 6th US Army het kamp bereikten,…

Was het hoofdkamp vanaf 23 november 1944 niet meer in bedrijf, er waren nog wel sub-kampen die gevangenen hadden. Maar ook deze gevangenen werden geleidelijk naar de oostelijke Rijn-oever overgebracht, waarbij die oostelijke bestaande 'Lagers' overvol werden. Zwaar verzwakte gevangenen mogen hun bevrijding afwachten in deze kampen, maar anderen, 'die nog goed ter been' waren, gaan op de zogenaamde Dodenmarsen. Zeker 10.000 mannen en ruim 1000 vrouwen namen deel aan deze marsen vanuit de sub-kampen van Natzweiler. Was Dachau het doel, de meeste werden in zusterkampen van Dachau ondergebracht, zoals Allach, Kaufering en Mühldorf.

Het Lager Neckar werd op 25 en 26 maart ontruimd. Meer dan 2000 mensen gingen te voet op weg om later op een treintransport verder te gaan. 1665 bereikten Dachau levend, 181 bleven dood achter in de trein, 441 andere gevangen, van deze groep, bereikten op 28 maart Dachau, zij hadden de route te voet moeten afleggen. Vanuit Neckarelz vertrok een trein met 600 zieken, in open wagons, aangevuld met 287 gevangenen uit Neckgerach. Maar de trein werd vanuit de lucht beschoten door een Geallieerde jager en werd gedwongen om terug te keren. De trein werd bij Osterbürcken in een veld achtergelaten door de SS bewakers, met alle gevangenen aan boord. Vier dagen later werd de trein door Amerikaanse troepen aangetroffen.

En zo zwalkten bij nacht grote getale aan zieke en zwakken gevangenen richting het zuiden van Duitsland. Deze odyssee had een apocalyptische omvang die zijn weerga in de menselijke geschiedenis geen gelijke kende. Links en rechts van de route stortten vermagerde in lompen gehulde figuren uit de colonnes om nooit meer op te staan. Af en toe klonk een knal als een SS’er een genadeschot gaf. Voor deze bewakers was het net zo onduidelijk wat het einde van deze strompelende groep in petto had. Gedurende de dag zochten de groepen ‘Dodenmars’ mensen een schuilplaats in bossen, om veilig te zijn tegen beschietingen en bombardementen door Geallieerden. Sommige van deze groepen deden veertien dagen over deze dodelijke voettochten,… op de been gehouden dat de oorlog op haar einde liep, en een hereniging met familie wellicht in het verschiet lag,… Voor velen kwam de bevrijding te laat.

KL Natzweiler is de Duitse naam voor Natzwiller.
KL Natzweiler-Struthof viel in categorie III, de zwaarste categorie.
Het terrein was 4.8 hectaren groot.
In Mei 1942 arriveren de eerste gevangenen uit KL Sachsenhausen (Duitsers en Oostenrijkers).
Op 4 augustus 1942 ontsnappen vijf gevangenen, waarvan één wordt opgepakt en opgehangen op 5 november (het was de enige succesvolle ontsnapping uit KL Natzweiler).
In December 1942, het eerste van 70 sub-kampen van KL Natzweiler wordt geopend: in Obernai.
In augustus 1944 knapte het kamp uit haar voegen, met driemaal de capaciteit dan gepland aan gevangenen.
In totaal 52.000 gevangenen (geen vrouwen in KL Natzweiler-Struthof).
Er zaten 31 nationaliteiten in KL Natzweiler-Struthof.

Tussen 2 en 20 september 1944 werd het KL Natzweiler-Struthof ontruimd onder leiding van Harjenstein en Schwartz (gevangenen gaan op transport naar Dachau en Allach).
22.000 gevangenen overleven KL Natzweiler niet (inclusief de ‘Dodenmarsen’).
23 november 1944 ontdekken de Geallieerden het eerste concentratiekamp in Europa, KL Natzweiler-Struthof.
SS-Hauptstürmführer, Josef Kramer, de beruchte kampcommandant, opgepakt in Bergen-Belsen, opgehangen op 13 december 1945.
SS-Sturmbannführer Friedrich Hartjenstein, Kampcommandant na Josef Kramer, werd ter dood veroordeeld, maar stierf (nog voor zijn executie) in de gevangenis op 20 oktober 1954.
SS-Hauptsturmführer Heinrich Schwarz, de laatste commandant van KL Natzweiler-Struthof (van februari tot april 1945) werd ter dood veroordeeld en geëxecuteerd op 20 maart 1947.
Tijdens de in Rastatt gehouden processen werden 19 SS leiders van KL Natzweiler-Struthof, op 1 februari 1947 ter dood veroordeeld.

Hiermee komt een einde aan het bezoek aan het KL Natzweiler-Struthof kamp. Rondlopende in dit frisse gebied van de Elzas, een oase van rust omgeven door heuvels en bomen, kan men zich maar moeilijk een voorstelling maken wat er aan gruwelen in dit gebied zich heeft afgespeeld.         

(foto: Pere-Lachaise)

Voornaamste bronnen: Das KL Natzweiler-Struthof (Geschichte eines Konzentrationslagers im aanektierten Elsass, 1941-1945), Robert Steegmann, La Nuée Bleue (2005), ISBN 2-7165-0675-2. Struthof, Visit Guide, Valérie Drechsler, Béatrice Grand, ISBN 978-2-11-128427 (2011). De SS-Staat (Het systeem der Duitse concentratiekampen), Eugen Kogon, Amsterdam Boek NV, 1976.

Ik wijs U graag op een andere Nederlandse site
aangaande KL Natzweiler-Struthof
KLIK HIER

GA TERUG

---