Op 10 november 1988 werd in het perscentrum van het Pentagon door de staatssecretaris van Defensie, J. Daniel Howard, een foto getoond van een zwart pijlvormige vliegtuig. Het was bewust een iets wazige foto met weinig details. Maar het was op deze dag dat de wereld kennis mocht nemen van een nieuwe aanvalsjager, de F-117A Nighthawk, een vliegtuig dat toen al zeven jaar in het grootste geheim rondvloog.

Sinds de jaren vijftig werd al onderzocht hoe vliegtuigen te ontwikkelen die lastig te onderscheppen waren voor radar. Niet alleen de vorm was daarbij van belang, ook het aanbrengen van zogenaamde RAM (Radar-absorbing material) speelde een grote rol. Veel van de ontwikkelingen werden door Lockheed verwerkt in de SR-71 Blackbird. Dit geheime, ver-zijn-tijd-vooruit, toestel werd gebouwd door de zogenaamde ’Skunk Works’ van Lockheed.

In 1972 stapte Ben Rich het kantoor binnen van Kelly Johnson, de directeur van Lockheed 'Skunk Works'. Rich, de protegé van Johnson, vertelde de baas dat hij een aanbieding had van een andere fabrikant van vliegtuigen. Johnson zou zijn hoofd hebben geschud, en na een pauze vertelde Johnson aan Rich dat hij van plan was om met enkele jaren met pensioen te gaan en dat Rich op zijn stoel zou komen. Rich bleef, en kon zoals afgesproken de taken van Johnson overnemen. Ben Rich had een idee en legde dit voor aan Kelly Johnson,... een hoekig vliegtuig dat onzichbaar voor radar zou zijn. Kelly vond het helemaal niets, en het gros aan technici van Lockheed gaven het de naam 'Hopeless Diamond'. Maar Rich wist menigeen toch te overtuigen, en zelfs de USAF leek er belangstelling voor te hebben.

In 1975 werd begonnen om met ’facetteren’ een vliegtuig te bouwen. Dit facetteren moest de aangestraalde radargolven afbuigen en verkleinen. Dankzij het gebruik van computermodellen werd grote vooruitgang geboekt. DAPRA (Defence Advanced Recearch Projects Agency) zag de ontwikkeling belangstellend aan en vroeg om twee aanvalsjagers te bouwen onder de codenaam ’Have Blue’ (waarvan één door Northrop). Dit XST (Experimental Stealth Tactical) project werd gewonnen door Lockheed en er werden twee testvliegtuigen gebouwd. De door General Electric J85 motoren aangedreven ‘Have Blue’ vliegtuigen gingen beide verloren, de eerste al in mei 1978, de tweede in 1980. Ondertussen was het project in de status ‘zwart’ terecht gekomen, uiterst geheim. In november 1978 ging onder de codenaam ’Senior Trent’ van start om de eerste F-117A te ontwikkelen.

De ’Have Blue’ werd bijna twee maal zo groot en de naar binnen gerichte kielvlakken werden naar buiten gezet. Onder leiding van Ben Rich maakte de energieke groep technici snelle vorderingen. Er werden verschillende componenten gebruikt uit bestaande vliegtuigen, zoals de elektronica en het fly-by-wire systeem, uit de General Dynamics F-16, McDonnell Douglas F/A-18 en de McDonnell Douglas F-15E. Dit waren beproefde onderdelen en het bespaarde de kosten. Om deze onderdelen te 'bemachtigen', werden ze als reserveonderdelen voor die toestellen in budgetten weggeschreven. In recordtijd werd een prototype gebouwd, om aan de eisen van de USAF te voldoen. Tijdens een zogenaamde 'shoot down' test zou moeten blijken of de berekingen goed waren. De radaroperators vroegen of het toestel al in de lucht was, het antwoord was dat het vliegtuig hun al gepasseerd was,... Kelly Johnson bood zijn excuses aan bij Ben Rich en feliciteerde hem met de F-177 waar Johnson nooit in had geloofd.

Er werden vijf voorproductie toestellen gebouwd, waarvan de eerste YF-117A, 79-0780, op 18 juli 1981 vanaf Groom Lake het luchtruim koos in handen van testvlieger Hal Farley. De eerste vijf toestellen stonden bekend onder de codenaam Scorpio 1 t/m 5. Het eerste toestel kreeg als enige een grijze en een camouflage kleur.

De luchtmacht sprak in het begin over de ’F-19’ om eventuele verwarring te geven, maar het zou uiteindelijk als de F-117A Nighthawk geregistreerd worden, maar de mensen die er mee omgaan noemen het kortweg Black Jet. Het toestel kreeg nog verschillende bijnamen, zoals; Frisbee en Wobblin’ Goblin, dit vanwege de vliegeigenschappen.

Voor de luchtmacht de F-117 openbaar maakte, vloog het alleen in de nachtelijke uren. Het lastige nachtelijke opereren met dit nieuwe vliegtuig eiste op 11 juli 1986 het leven van majoor Ross E. Mulhare toen hij nabij Bakersfield neerstortte. Op 14 oktober 1987 stortte de tweede F-117 neer dat het leven koste van majoor Michael C. Steward. Het oefenen met de F-117 bij nacht vroeg te veel van de piloten, er moest overdag ook gevlogen kunnen worden. Waarschijnlijk om deze reden werd op 10 november 1988 het toestel openbaar gemaakt. Een nieuw woord ging de wereld over; ’Stealth’. Druppelsgewijs verschenen meer foto’s van dit vreemde hoekige vliegtuig en kwamen meer technische gegevens boven water.

Zoals de F-117 geconstrueerd is zou het zonder fly-by-wire niet kunnen vliegen. De dubbele kielvlakken in v-stand bewegen onafhankelijk van elkaar. De motorinlaten voor de twee General Electric F404-GE-F1D2’s zijn afgeschermd met roosters, niet om invliegende vogels tegen te houden, maar om radarstralen in af te buigen. De uitlaten zijn 3,65 meter brede uitblaasspleten. De hete gassen worden gekoeld door omgeleide lucht en keramische tegels. Dit alles om zo weinig mogelijke infrarood straling af te geven. Aan de voorzijde van de cockpit is een, achter een zeer fijn gaas, FLIR (Forward Looking Infra-Red) aangebracht in een kleine holle ruimte die door vernuftige hoekige randen ook radarstraling afbuigt. De FLIR houd het doel tijdens het aanvliegen vast. Boven het doel, als de FLIR er geen zicht meer op heeft, neemt een DLIR (Down Looking Infra-Red) het over die onder de romp is aangebracht. De beste operatieomstandigheden zijn droog en warm weer.

Er waren oorspronkelijk 20 F-117A's besteld, maar er werden uiteindelijk 59 afgeleverd en vanaf 1981 ondergebracht in de 4450th Tactical Group op het Tonopah Test Range Airport, bij het 4450th Tactical Squadron, en 4451st T.S. en het 4453rd Test and Evaluation Squadron. Op 20 april 1982 ging de eerste operationele F-117A, de 79-0785, verloren. Piloot Robert L. Riedenauer kon niet op tijd met de schietstoel het toestel verlaten en raakte zwaar gewond en moest, ondanks maanden revalidatie, zijn piloten carrière vaarwel zeggen. F-117A, 80-0792 ging op 11 april 1986 verloren toen het nabij Bakersfield, Californië crashte waarbij de piloot Maj Ross E. Mulhare het leven liet. Vanwege deze crash verschenen voor het eerst de berichten wereldwijd dat er een geheim 'voor radar onzichtbaar vliegtuig' neergestort was.

Op 14 oktober 1987 ging F-117, 85-0815 ten oosten van Tonopah verloren, waarbij Maj Michael C. Stewart omkwam. Op 10 november 1988 maakte het Pentagon het 'onzichtbare' vliegtuig dan eindelijk wereldkundig.

Vanaf 1989 werden de F-117's ondergebracht bij de 37th Tactical Fighter Wing met de staartregistratie ‘ TR‘ (Tonopah Range). Het 37th TFW was samengesteld uit het 415 en 416 Tactical Fighter Squadron en het 417 Tactical Fighter Training Squadron.

De eerste actie zag de F-117A in december 1989 toen enkele werden ingezet als ondersteuning tijdens de invasie van de VS in Panama. Er waren zes toestellen opgestegen vanaf hun basis Tonopah, Nevada, maar er zouden maar twee een aanval uitvoeren op een kazerne in Rio Hato.
Op 12 april 1990 werd voor het eerst de F-117A gepresenteerd aan de pers en andere genodigden toen twee toestellen laag over de vliegbasis Nellis scheerden. Na de landing werden de vliegtuigen afgeremd door zwarte parachutes, alvorens ze aan de menigte voorbij taxieden voor een nadere inspectie.

Op donderdag 17 januari, 1991 waren de F-117's de eerste coalitie toestellen, na de kruisraketten, die op zoek gingen naar hun doelen in Bagdad. De oorlog tegen Irak, Operation ’Desert Storm’ was begonnen. De wereld mocht zien hoe een 907 kg zware BLU-109 bom via een ventilatieschacht het Irakese hoofdkwartier van de luchtmacht binnendrong en even later explodeerde. De actie was uitgevoerd met twee F-117A’s, de ene straalde het doel aan, de tweede gebruikte het lasersignaal om de ’smartbom’ naar het doel te geleiden. De F-117 was de enige bommenwerper die vrij over geheel Bagdad mocht bewegen, voor de anderen was de intensieve luchtafweer te accuraat en mochten maar beperkt over de hoofdstad vliegen.

De piloten waren geen moment bang geweest om door vijandelijke radar opgepikt te worden. De meeste angst was dat een ’lucky-shot’ doel zou treffen. Maar tijdens de 1300 missies in 1991 zou geen enkele ’Black Jet’ verloren gaan.

Na de Golfoorlog in 1991 verhuisde in juni 1992 het 37th TFW naar Holloman Air Force Base in New Mexico. Op Holloman werden de toestellen ondergebracht in de 49th Fighter Wing, bestaande uit het 7th, 8th en 9th Fighter Squadron. Vanaf Holloman AFB vlogen de F-117's vluchten naar Koeweit, waarbij tijdens de 18.5 uur vliegen de toestellen in de lucht werden bijgetankt, een record voor een 'single-seat' vliegtuig dat nu nog steeds staat.

Op 14 september 1997 ging F-117A, 81-0793 verloren tijdens een luchtshow over Baltimore. Terwijl piloot Major Bryan Knight een derde passage maakte langs de 12.000 bezoekers, ging het mis. Een groot deel van de bakboordvleugel kwam opeens los van het toestel. Eén huis werd verwoest en één zwaar beschadigd, en er vielen enkele lichtgewonden. Tijdens de bluswerkzaamheden raakten 22 hulpverleners korte tijd bedwelmd vanwege de schadelijke dampen die vrijkwamen. De piloot wist zich doormiddel van de schietstoel in veiligheid te brengen, en kwam er af met rug- en nekklachten. Na observatie kon hij de volgende dag het ziekenhuis verlaten. Major Bryan Knight behoorde toe aan het 7th Fighter Squadron en had meer dan 2770 vlieguren op zijn naam, waaronder 500 op de F-117A. Onderzoek wees later uit dat er twee bouten ontbraken.

In 1999 werden 24 F-117's uitgezonden naar Aviano vliegbasis in Italië en Spangdahlem, Duitsland om de strijd te ondersteunen tijdens de oorlog in Joegoslavië. Hier openden de F-117's de eerste geallieerde luchtaanval tijdens Operation Allied Force op 24 maart 1999.

Ondanks dat bewezen is dat de stealth technologie de radar kan omzeilen en de verdedigers tot grote wanhoop drijven is het niet altijd 1-0 voor de F-117. Op 27 maart 1999 wisten Servische troepen door geluk en waarschijnlijk kleine stukjes info uit radargegevens, toen de bommenluiken geopend werden, de F-117, 82-0806 neer te schieten met een luchtdoel raket. Het was het eerste vliegtuig dat verloren ging in de eerste vijf dagen dat de NAVO Operation Allied Force werd uitgevoerd. De piloot werd gered en naar Italië terug gebracht. De Serviërs nodigden de Russen uit om de 25 jaar oude 'stealth' techniek te komen bekijken. Ook de Chinezen zouden toen belangstelling hebben getoond. Het zou trouwens de enige F-117 zijn die door vijandelijk vuur verloren zou gaan. In hetzelfde conflict zou nog wel een F-117 beschadigd zijn geraakt, maar deze kon de basis bereiken, maar heeft daarna nooit meer gevlogen.

In 2003 keerden de F-117A’s terug over Bagdad. Twaalf toestellen vielen vanaf 20 maart belangrijke doelen aan om het regime van Hoessein omver te werpen. Toch was hun inzet minder dan 14 jaar eerder, slechts 100 missies werden door de F-117's gevlogen.

Ondanks dat het bijna 45$ miljoen per stuk kostende toestel geen andere wapens voert dan bommen, wordt de F-117 gezien als een ‘fighter’, omdat het de karakteristieke eigenschappen bezit van een jachtvliegtuig gevlogen door één piloot. Ook het aantrekken van de beste piloten van de USAF om deze 'bommenwerper' te vliegen, zou meegespeeld hebben om er een 'Fighter' van te maken, want de gedachte was, dat een piloot toch liever in een jager vliegt dan een in bommenwerper.

De F-117A Nighthawk stealth fighter zou in eerste instantie tot 2011 in de inventaris van de USAF blijven. Daarvoor ontving het toestel onderhoud en up-date doormiddel van een TSPR-contract (Total System Performance Responsibility) bij Lockheed-Martin. Maar de onderhoudkosten waren zo hoog, dat voor dat geld extra F-22 Raptors konden worden aangeschaft. En zo werden de Nighthawks uitgefasseerd. De eerste zes maakten hun laatste vlucht op 12 maart 2007. De laatste F-117A, de 86-0831, kwam op Tonopah aan op 11 augustus 2008, waarmee de laatste vlucht met dit opmerkelijke toestel een feit was (leek). Gebruikelijk is om afgeschreven vliegtuigen naar Davis-Monthan over te brengen om in de 'mottenballen' gezet te worden, voor ze eventueel later gesloopt gaan worden. Maar de F-117's zijn van hun vleugels ontdaan en staan in geacclimatiseerde hangaars op Tonopah Test Range Airport. Vijf toestellen staan musea in de Verenigde Staten.

Voor de F-117's in een museum konden worden ondergebracht, diende alle geheime zaken verwijderd te worden van het toestel. YF-117 #781 'Scorpion 2' werd geselecteerd voor het National Museum of the United States Air Force, op de Wright Patterson AFB. Het slechts 10 jaar oude prototype was niet operationeel geweest, maar bevatte wel de speciale coating, de zogenaamde Radar-absorbing material (RAM), dat met een speciale zandstraler (sodium bicarbonate crystals) werd verwijderd. Ontdaan van deze coating kon men het niet laten er graffiti op te spuiten. Het toestel kreeg de naam 'Toxic Death' en achter de cockpit was 'Ry Who?' in rode letters verwees naar een populaire technisch testvlucht medewerker van Lockheed-USAF. Er bestaat een wazige foto van het toestel in deze uitmonstering in vlucht naar Wright-Patterson AFB. Voor het tentoongesteld kon worden werd er een ton aan instrumenten verwijderd, waarvan het meeste geheim waren. De speciale luchtingangen, de afdekking van de FLIR en DLIR met een speciaal gaas, werden vervangen, zo dat 'het net echt leek'. Het kreeg een nieuwe zwarte coating zodat het kon doorgaan voor een echte F-117. In plaats van de wazige foto, heb ik in dit geval gekozen voor een mooi gemaakt model van deze YF-117 #781 'Scorpion 2' (zie hieronder).

In haar loopbaan zouden zeker 6 F-117's verloren gaan door ongelukken, en minstens twee door vijandelijk vuur (één crash, en één beschadigde en afgeschreven). In Palmdale is in 2009 de F-117A, 79-0784 gesloopt als test hoe deze toestellen het beste vernietigd kunnen worden. Er zouden per jaar vier F-117's gesloopt gaan worden, maar men schijnt erg voorzichtig te zijn, het verwijderen van de RAM coating is zwaar giftig werk, dit zou de reden zijn dat de meeste F-117A's nog bestaan. Dus ziet het er naar uit dat de meeste rustig in de hangaars hun tijd afwachten (in 2019 kwam naar buiten, via https://www.thedrive.com, dat er nog steeds 51 stuks in opslag zouden staan). Er zijn zelfs al weer waarnemingen geweest in maart 2019 dat er F-117's vlogen over het Tonopah test gebied. Dit zou te maken kunnen hebben om nieuwe radarsystemen te testen. De F-117 is en blijft een uniek toestel met de bijna perfecte 'onzichbaarheid' op (vijandelijke) radar,...

OF GA TERUG

---