General Dynamics F-16
Fighting Falcon (Viper)

Op 1 maart 1993 ging General Dynamics over in de handen van Lockheed Martin,
waarmee deze ook de rechten en productie van de F-16 overnam.

De F-16E, waarbij de 'conformal fuel tanks' (CFT) opvallen

De laatste uitvoering van de Fighting Falcon is de F-16E (eenzitter) en F-16F (tweezitter). Deze versie valt gelijk op door haar extra brandstof capaciteit die in de bovenzijde van de romp wordt meegenomen, de zogenaamde 'conformal fuel tanks' (CFT). Natuurlijk zijn de laatste elektronische snufjes geïntegreerd en de geavanceerde avionica wordt aangestuurd door een computer die 12.5 miljoen handelingen per seconde verhandelen kan. Tot nu is alleen de Verenigde Arabische Emiraten klant geworden voor 55 F-16E en 25 F-16F’s. Het eerste toestel werd in 2004 geleverd en de laatste zou in 2007 afgeleverd zijn.

Een F-16F van de Verenigde Arabische Emiraten

Israël heeft de beschikking gekregen over 102 F-16I's. De F-16I, in Israel bekend als de Sufa (Storm), is een zwaar gemoderniseerde versie van de F-16D tweezitter (Block #60). Voor deze versie legde Israel maar liefst $4.5 miljard op tafel. Opvallend kenmerk van de Sufa is de vierkante 'rugdoos' waarin extra electronica is ondergebracht, waarschijnlijk voor 'Wild Weasel' operaties (Wild Weasel operaties zijn bedoelt om vijandelijke luchtverdedigingsradar uit de tent te lokken, en deze vervolgens te vernietigen). Buiten de verbeterde motor, de Pratt & Whitney F100-PW-229, heeft het toestel op de romp verwijderbare extra brandstoftanks (CFT) die het toestel een extra 1500 km verder kan brengen. De F-16I’s werden door Lockheed-Martin geproduceerd en de eerste werd besteld in 1997 voor een bedrag van 45 miljoen dollar per stuk.

F-16I Sufa met de 'elektronica-doos' op de rug en met de CFT's op de romp
(foto: IAF, Maj. Bieden)

De Turkse luchtmacht ontving de eerste F-16’s in 1987. Later werden F-16’s geproduceerd in Turkije zelf. In 2015 werden de F-16’s gemoderniseerd tot Block50/52 varianten. Turkse F-16’s kwamen nogal eens in gevecht met Griekse tegenhangers. Op 8 februari 1992 schoot een F-16 een Griekse Mirage F-1 uit de lucht. Op 8 februari 1995 gebeurde het omgekeerde, een Griekse Mirage F-1 schoot een Turkse F-16 neer. Turkije was ook betrokken in de strijd in Bosnia Herzegovina en Kosovo als onderdeel van de Verenigde Naties resolutie. Toen dit escaleerde wist een Griekse Mirage 2000 (al ontkennen de Grieken dit) op 8 okotober 1996 een Turkse F-16D nabij Chios neer te schieten. Op 23 mei 2006 onderschepten Griekse F-16’s een Turkse RF-4 fotoverkenner die door twee Turkse F-16’s werd begeleid. Tijdens het achtervolgen botsten een Griekse en Turkse F-16, de Griekse piloot kwam om terwijl de Turkse piloot zijn schietstoel kon gebruiken.

F-16's van de Turkse luchtmacht
(foto: Turkish Ministry of Defense)

Buiten de strijd tegen de Grieken, zijn ook de Koerden met regelmaat slachtoffer van Turkse bommen aangeboden door F-16’s. Hiervoor gingen op 16 december 2007 voor het eerst 50 Turkse jachtbommenwerpers de grens over met noord Irak. Ook raakte Turkije betrokken bij de Syrische burgeroorlog, waarbij op 16 september 2013 een Syrische MiL Mi-17 helicopter slachtoffer werd van een Turkse F-16. Op 23 maart 2014 schoot een F-16 van Turkije een Syrische MiG-23 neer die over Turks grondgebied vloog. Op 165 mei 2015 werd een Syrische Mohajer 4 UAV neergehaald door F-16‘s. Op 24 november 2015 schoot een Turkse F-16 een Russische Sukoi Su-24 neer bij de grens van Syrië met Turkije. Op 1 maart 2020 werden twee Syrische Su-24 neergeschoten door Turkse F-16’s. Het laatste slachtoffer van een Turkse F-16 zou gevallen zijn op 3 maart 2020 toen een Syrische L-39 trainer werd afgeschoten, waarbij de piloot van de L-39 omkwam.

Nieuwe F-16's voor de Turkse luchtmacht?

Vanwege een embargo op het aanschaffen van de F-35 door Turkije (vanwege de aangehaalde betrekkingen met Rusland vreesde men dat F-35 gegevens in Russische handen konden vallen) en het niet verkrijgen van nieuwe F-16's, werden de Turkse F-16's geheel gemoderniseerd met door Lockheed Martin geleverde kits (Lockheed Martin leverde wel de eerste 10 gemoderniseerde F-16's). Maar met de oorlog door de Russen ontketend in Oekraine begin 2022, voelden Finland en Zweden de oorlogsdreiging, en besloten zich aan te sluiten bij de NAVO. Enige dwarsligger was Turkije vanwege de Koerdische kwestie die een beschermende status in Zweden zouden hebben. President Biden van de Verenigde Staten bood aan het embargo op te heffen zodat Turkije nieuwe F-16's kan aanschaffen. Het wachten is op het Amerikaanse congres of deze er mee instemmen.

De F-16V, de laatste versie van de F-16?
(artist impression: Lockheed Martin)

Over haar bijna 40 jarige carrière heeft de F-16 heel veel frontactie gezien. Van Irak en de Balkan tot Afghanistan wierp ze haar bommen en joeg achter andere vliegtuigen aan. Ze dient nog steeds in verschillende luchtmachten en bij sommige zal dat ook nog tientallen jaren voortduren. Er werden meer dan 4600 F-16's gebouwd, naast uiteraard de Verenigde Staten, voor 26 landen, waarbij opgemerkt moet worden dat Italië de 30 F-16A's and 4 F-16B's van de USAF van 2001 tot 201 geleased had van de VS. Noorwegen heeft aangegeven dat vanaf 6 januari 2022 al haar F-16's uitgefasseerd zijn. In 2018 werden in Bratislava contracten getekend om de Slovaakse MiG-29's in te ruilen voor 14 F-16V, Block 70/72. De F-16V (de 'V' staat voor Viper) heeft de AN/APG-83 active electronically scanned array (AESA) radar, een nieuwe missie computer en elektronisch oorlogs pakket, een automatisch anti-botsing systeem en verschillende cockpit verbeteringen, een pakket dat ook als opties verkrijgbaar is voor upgrade oude F-16's. In de USAF zou de F-16 waarschijnlijk tot 2025 in dienst blijven, waarna de door ellende achtervolgde nieuwe F-35 Lightning II (de Joint Strike Fighter) de F-16 zou moeten gaan vervangen,... Maar vanwege de grote vertraging in de levering van de F-35, heeft men in 2022 besloten de F-16 nog zeker 20 jaar! langer in het Amerikaanse arsenaal te houden.

Naties die met de F-16 vliegen of vlogen

LAND
TYPE
AANTAL
BLOCK NR.
BAHREIN
F-16V
16
BLOCK 70/72
BELGIE
F-16A/B
ORDER 160 - GEBR. 72
-
BULGARIJE
F-16V
ORDER 8
BLOCK 70/72
CHILI
F-16A/B
10 NIEUW - 36 OUDE KLU
10 VAN BLOCK 50
DENEMARKEN
F-16A/B
77 (62 mlu)
--
EGYPTE
F-16A/B
220
--
GRIEKENLAND
F-16C/D
170
BLOCK 30 (102) & 52 (68)
INDONESIE
F-16A/B
12
BLOCK 15 OCU
IRAK
F-16
36
--
ISRAEL
F-16A/B/D/E/I
362
BLOCK 5, 10, 30, 40 & 52
ITALIE
F-16A/B
34 (LEASE)
BLOCK 15 ADF
JORDANIE
F-16A/B
64
--
MAROKKO
F-16A/B
24
--
NEDERLAND
F-16A/B
213
--
NOORWEGEN
F-16A/B
74 (uitgefasseerd)
BLOCK 15 OCU
OMAN
F-16C/D
12
BLOCK 50
PAKISTAN
F-16A/B/C/D
45
BLOCK 50/52
POLEN
F-16C/D
48
BLOCK 52
PORTUGAL
F-16A/B
45
BLOCK 15
SINGAPORE
F-16C/D
70
BLOCK 62
SLOVAKIJE
F-16V
14
BLOCK 70/72
TAIWAN
F-16A/B/V
150
BLOCK 20 F-16V 70/72
THAILAND
F-16C/D
61
--
TURKIJE
F-16C/D
270
BLOCK 30, 40 & 50
VER. ARAB. EMIRATEN
F-16E/F
80
BLOCK 60
VERENIGDE STATEN*
F-16 (ALL)
2000+
BLOCK 1 T/M 52
ZUID-KOREA
KF-16C/D
180
BLOCK 30 & 52

Een ge-upgrade Pakistaanse F-16A Block 52

*Een opmerking aangaande bovenstaande tabel, bij de Verenigde Staten. Zijn de meeste F-16's in Amerika in de luchtmacht (en de Air National Guard) ondergebracht, ook de Amerikaanse Navy beschikt over een groot aantal F-16's. In januari 1980 werd een order geplaatst voor 22 F-16N eenzitters en vier tweezitters. Deze zouden uitsluitend worden gebruikt voor trainingen om met de de taktieken van Oostblok vliegers hun eigen piloten simulaties te doen. In 1994 werden de F-16N's met pensioen gestuurd en dreigde de US Navy een 'aggressor' trainer te veliezen. Maar vanwege een wapenembargo tegen pakistan, kon de Navy 14 F-16A/B's uit deze bulk ontvangen. Aangezien deze de laatste uit Block 15 waren zijn dit de meest 'moderne' F-16A/B's. In 2022 verzocht de Navy een extra twintig Block 32 één-zitter F-16C's en zes twee-zitter Block 25 F-16D's om de uitgefasseerde F-18 Hornets te vervangen.

US Navy NF-16A van het 18th Aggressor Squadron 'Blue Foxes'

The Thunderbirds

Tijdens luchtshows waar de natie haar paradepaardje van de luchtmacht wil tonen, blijkt de F-16 een uitermate geschikt toestel te zijn. Snelheid, gekoppeld aan een grote beweeglijkheid, gratie en kabaal, is het een graag geziene gast om haar kunnen te demonstreren voor het publiek. Ook de Nederlandse KLU heeft met grote regelmaat een demonstratie in huis met de F-16. Een belangrijk visitekaartje om de F-16 wereldwijd te promoten, is het demonstratieteam van de Amerikaanse luchtmacht, The Thunderbirds.

Een belangrijk visitekaartje, het USAF demo-team The Thunderbirds

Het demoteam van de USAF, The Thunderbirds, stapte in 1982 over op de F-16A (dit was een vervolg op een ongeluk met vier T-38 Talon's op 18 januari 1982 waarbij alle vier piloten omkwamen). Gedurende 1982 werd alleen maar geoefend met het nieuwe toestel. In 1983 werden er verscheidene shows gevlogen en met hun negende type vliegtuig keerde het demoteam terug naar eerstelijns jachtvliegtuig. In 1992 stapte het team over op de F-16C.

Show-stopper!,... Capt. Stricklin gebruikt zijn schietstoel

Tijdens een airshow op de Mountain Home Air Force Base, Idaho, op 14 september 2003, bleek Capt. Christopher Stricklin de verkeerde hoogte had ingesteld, welke stond op Nellis AFB (2000 voet), en welke 3000 voet moest zijn). Tijdens een duik manoeuvre realiseerde hij zijn fout. Hij wist het toestel van het publiek te draaien en vlak voor het toestel te pletter zou slaan, activeerde Stricklin zijn schietstoel en wist zich in veiligheid te stellen. Het was het tweede ongeluk met de F-16 voor de The Thunderbirds (de andere was op 14 februari 1994 tijdens een oefening voor een show op het Indiana Springs Auxiliary Airfield, Nevada, waarbij de piloot gewond raakte).

De F-16 als testbed

Er zijn verschillende aparte uitvoeringen bedacht voor de F-16. Sommige kwamen niet verder dan de tekentafel, zoals een F-16 met een voorwaartse pijlvleugel. In 1976 kregen Grumman, Rockwell en General Dynamics opdracht van DARPA, (Defense Advanced Research Projects Agency), om onderzoek te doen naar Forward Swept Wing (voorwaartse pijlvleugel). General Dynamics kwam met de SFW-F-16, maar werd in januari 1981 verworpen ten faveure van de Grumman 712 (de latere X-29A).

SFW/F-16 alleen op de tekentafel (en als modelletje)

In 1977 werden de eerste plannen voor de F-16 SCAMP (Supersonic Cruise and Maneuver Prototype) ontwikkeld. Een F-16 werd uitgevoerd met een vergrote vleugel voor meer lift waarin tevens brandstoftanks waren ondergebracht. In deze vorm zou de F-16 in staat moeten worden geacht langere tijd een supersone kruissnelheid te handhaven. De delta vleugel werd naar achteren doorgetrokken. De horizontale staartvlakken verdwenen, maar deze werden als het ware aan de vleugeltips van de grote delta aangebracht (deze 'staartvlakken' zouden later vervallen).

Een vergelijk tussen een standaard F-16 en de F-16XL (boven)

Toen de USAF een vervanger voor de F-111 zocht, bood General Dynamics in 1981 de F-16XL aan. Maar in 1984 koos de USAF de F-15E in plaats van de F-16XL, en verdwenen de twee F-16XL's, een eenzitter (75-0749, latere NASA registratie #849) en een tweezitter (75-0747, latere NASA registratie #848) in opslag op Edwards Air Force Base in Mojave, California.

F-16XL #848 tijdens het testen van een complete (bakboord) deltavleugel
(in de vleugel waren miljoenen gaatjes 'geboord' om lucht af te zuigen
die over de vleugel liep, waardoor de luchtstroming rustiger was)
(Photo: NASA)

In 1988 werden de twee F-16XL prototypes overgedragen aan de NASA. De F-16XL #848 tweezitter werd door NASA uitgerust met de General Electric F110-129 waarmee het 'supercruise' bereikt, iets wat tijdens eerdere testen nooit was gehaald. Op 6000 meter hoogte vloog het Mach 1.1 met zogenaamde 'full militairy power'. In 1999, na het uitvoerig testen, werden de toestellen weer opgeslagen bij NASA Dryden. In 2007 was nog even sprake dat de toestellen weer een upgrade zouden krijgen, maar gingen uiteindelijk in 2009 met permanent pensioen.

In 1988 kreeg General Dynamics de opdracht tot de ontwikkeling van de VISTA (Variabel Stability In-Flight Simulator Test Aircraft).

De NF-16D VISTA

Een F-16D werd aangepast tot de NF-16D waar de ’N’ staat voor dat het toestel een speciale status geniet en door de aanpassingen niet meer terug gerestaureerd kan worden tot een oorspronkelijke F-16. Naast de ’side-stick’ aan stuurboord, werd er een traditionele extra stick geplaatst tussen de benen. Met deze configuratie werd er getest naar de mogelijkheden van Thrust Vectoring wat zoveel wil zeggen, dat de jetstraal een gedeelte van de besturing kan beïnvloeden. Hierdoor is het mogelijk het toestel in een gecontroleerde manoeuvre alle kanten op te smijten. Het is zelfs mogelijk om een korte periode achteruit vliegen. Voordeel van deze manoeuvre is dat de bewapening snel in een bepaalde hoek gericht kan worden.

Een Pratt and Whitney F100-PW-229 ondergaat een test

Er werden verschillende programma's uitgevoerd met de 86-0048 om de Thrust-vectoring te testen. Onder andere werd de General Dynamic F110-GE-129 motor vervangen door de Pratt and Whitney F100-PW-229. Deze combinatie bleek zeer geslaagd, maar door gebrek aan fondsen werd een eventuele productie in 1997 afgeblazen. In juni van dat jaar werd de F110-GE-129 teruggeplaatst.

In 2017 is er nog steeds vraag naar de F-16. Bahrein sloot in november van dat jaar met Lockheed Martin Aeronautics een deal voor 19 stuks van het laatste Block, Nr. 72. Block 72 is de laatste generatie van de Fighting Falcon. Aan de buitenzijde lijkt het toestel uit de Block-50/52 generatie, maar een grote verbetering ten opzichte van die F-16's is de AN/APG-83 'active electronically-scanned array radar'. Ook de laatste snufjes op avionics gebied maakt dit type 50% beter dan zijn voorgangers. Hiermee wordt een duidelijk signaal afgegeven dat de F-16 nog lang niet is afgeschreven, en wellicht de competitie met de F-35 nog steeds kan aangaan (zeker wat het prijskaartje betreft).

F-16's onder constructie in Fort Worth

In dezelfde maand dat het contract met Bahrein werd getekend, werd de production van de F-16 in de Lockheed Martin fabriek in Fort Worth gestopt. Hier werkten in de toptijd, half jaren 1980 dat de F-16 werd geproduceerd, rond de 30.000 mensen aan dit toestel. Van de tot dan 4588 geproduceerde F-16s, kwamen 3620 uit de fabriek van Forth Worth. De laatste F-16 uit Fort Worth ging naar de luchtmacht van Irak. Deze fabriek gaat zich nu geheel toeleggen op productie van de F-35 Lightning II. De laatste productie van F-16's zou worden gedaan in de fabriek te Greenville. In 2018 maakte Lockheed Martin bekent een productielijn op te zetten in India, welk land tussen de 100 en 200 F-16's wil aanschaffen. In ieder geval gaat India vleugels produceren voor de F-16. In samenwerking met Lockheed Martin wordt in India een 'super' Viper ontwikkelt waar de aanduiding F-21 voor is gereserveerd.

Een Griekse F-16 scheert door de bocht,...

Was een F-16 ooit te koop voor ongeveer 18 miljoen dollar, voor een Block 70 F-16 moet maar liefst 80 miljoen dollar worden neergelegd. Dat de prijs zo hoog is geworden de laatste jaren heeft te maken met het feit dat de F-35 rond de 100 miljoen dollar kost. In de ogen van Lockheed Martin is het beter de F-35 aan te schaffen, voor een bijna zelfde bedrag (Trump heeft opdracht gegeven de F-35 prijs naar beneden te brengen). Maar landen vragen nog steeds om de F-16. De USAF heeft nog zoveel vertrouwen in de F-16, dat deze tot minstens 2048 in het arsenaal zal blijven.

Fabrikant General Dynamics/Lockheed-Martin
Ontwerper General Dynamics
Gebruik Jager/jagerbommenwerper
Motor 1 x Pratt & Whitney F100-PW-200 of 1 x Gneral Electric F110-GE-100
Vermogen F100-PW-200; 11.340 kg, F110-GE-100; 12.519 kg
Spanwijdte 9,45 m
Lengte 15,01 m
Hoogte 5,09 m
Vleugeloppervlakte 27,87 m²
Klimvermogen
Gewicht Leeg F-16A; 7070 kg,
F-16B; 7374 kg
Geladen Operat.; 11.372 kg,
Maximaal 19.184 kg
Snelheid max. 2124 km/u (Mach 2)
Plafond 15.240 m
Bereik F-16A met uitwendige tanks; 3890 km
Bewapening M61A-1 20mm kanon, verder oa.: Mk 82 227 kg bommen, AIM-9 Sidewinders, AIM-7 Sparrows, AGM-65 Mavericks
Bemanning F-16A/E; 1,
F-16B/F, 2
Eerste vlucht 2 februari 1974
Aantal gebouwd 4608, waarvan 2000+ voor de USAF

BRONNEN

Klik hieronder om naar de homepage te gaan

OF GA TERUG