In 1935 werd het grootste trainingcentrum voor voertuigen van de Wehrmacht ingericht bij het dorp Belsen. De barakken van het enorme complex werden opgeleverd in 1937. De arbeiders woonden in die tijd in een door hen zelf gebouwd barakken complex bij Fallingbostel en Bergen, waarvan de laatste in de toekomst het meest zou blijven doorgonzen,…

Toen het militaire complex gereed was, in 1938-’39 bleven de arbeidersbarakken leeg achter. Toen de oorlog uitbrak in september 1939 werden de krijgsgevangenen ondergebracht in de arbeidersbarakken. Fallingbostel werd omgedoopt tot Stalag XI-B en werd één van de grootste krijgsgevangenenkampen van de Wehrmacht, waar uiteindelijk 95.000 gevangenen werden ondergebracht. Vanaf juni 1940 kwamen de Belgische en Franse krijgsgevangenen naar Duitsland, deze werden ondergebracht in het arbeiderskamp Bergen-Belsen. Dit kamp werd verder uitgebreid gedurende 1941 met het oog op de invasie in Rusland in juni 1941. Het kamp Bergen-Belsen kreeg de aanduiding Stalag XI-C. Hier zou ruimte zijn voor 20,000 Sovjet Russen. In de omgeving van het kamp Bergen-Belsen was er ook een kamp in Oerbke, Stalag XI-D (voor 30.000 Sovjet gevangenen), en één in Wietzendorf, Stalag X-D (50,000 gevangenen). Aan het einde van 1941 waren alleen al in de vier kampen op de Lüneburger Heide 91,000 Sovjet Russische krijgsgevangen ondergebracht.

In augustus 1941 kwamen Gestapo officieren uit Hamburg om Sovjet militairen te selecteren uit Bergen-Belsen, Oerbke en Wietzendorf welke naar Neuengamme werden gebracht. Begin september werden deze verder vervoerd naar Sachsenhausen. Binnen enkele maanden werden uit alle krijgsgevangenenkampen rond de 13,000 Sovjet gevangenen naar Sachsenhausen gebracht om daar vermoord te worden. Uiteindelijk zouden zeker 40,000 Sovjet militairen in krijgsgevangeschap door het Duitse Rijk vermoord worden. Het gevreesde Gestapo Einsatzkommando selecteerde in Bergen-Belsen zeker 500 gevangen, meest Joden en Communistische partijleden, welke naar het concentratiekamp Sachsenhausen werden gestuurd om daar vermoord te worden.

De omstandigheden in deze kampen waren afgrijselijk. Binnen een jaar, maart 1942, waren al rond de 41,000 Sovjet gevangenen in de drie kampen omgekomen door ziektes, uithongering en uitputting, waarvan in Bergen-Belsen 19,500 dode Sovjet soldaten. In Wietzendorf waren het 14,500 en Oerbke 12,500 gestorven gevangenen. Dit was grotendeels te danken aan het ontbreken van barakken, waardoor de Russen in zelfgegraven kuilen 'woonden'. Gestaag liepen die nummers aan doden op in de drie kampen. De schatting is dat zeker 50,000 krijgsgevangen het leven lieten in de drie kampen.

Ondanks dat Stalag XI-C in Belsen opgezet was als krijgsgevangenen kamp, werd het langzaamaan een concentratiekamp waar ook politieke en Joodse gevangenen werden ondergebracht. In april 1943 nam de SS een deel van het kamp over om Joden in onder te brengen die zouden kunnen worden omgeruild voor Duitsers in vijandelijke landen, of voor geld. Deze gevangenen hadden privileges, zoals eigen kleren dragen en hadden wat eigen bezittingen mogen behouden. Dit deel van het kamp werd het 'Sterkamp' genoemd, vanwege dat de Joodse ster gedragen moest worden. Ondanks meer privileges moesten de bewoners van dit kamp dagelijks urenlang op appèl staan. Sommigen uit het Sterkamp werden in de schoenenbarak te werk gesteld om schoenen uit elkaar te halen (zie kaartje hieronder bij 4.). Het Sterkamp was in vier secties verdeeld, een deel voor Nederlandse Joden, Hongaarse Joden, een 'speciaal' deel voor Joden uit Polen en een deel voor gevangenen uit neutrale landen.

De SS (Schutzstaffel) bewaking van het Sterkamp stond onder bevel van SS-Strumbannführer Adolf Haas. In juli 1943 kreeg SS-Hauptsturmführer Dr. Siegfried Seidl, de commandant van Theresienstadt, de positie van uitvoering uitwisseling van gevangenen. In de laatste vijf maanden van de oorlog verving SS-Hauptsturmführer Josef Kramer de commandant Haas.

In ieder concentratiekamp was een galg opgesteld. Op zware vergrijpen in het kamp door gevangenen stond de doodstraf door ophanging als voorbeeld en afschrikking voor de andere gevangenen. De galg die in Bergen-Belsen was opgericht sprong eruit door de enorme hoogte. Dit zal gedaan zijn om het goed zichtbaar te maken voor een ieder in het grote complex.

Uiteindelijk zouden 14,600 Joodse gevangenen in het ‘uitwisselings’ kamp (Aufenthaltslager) worden ondergebracht, waarvan ongeveer 2560 daadwerkelijk op transport werden gezet en vrij gelaten. Diegenen die achterbleven werden aan het einde van de oorlog in veewagens geladen en op een dooltocht door Duitsland rondgereden. Op de volgende pagina meer over dit transport.

In de zomer van 1943 verviel Stalag XI-C en werd Bergen-Belsen onderdeel van Stalag XI-B bij Fallingbostel. Bergen-Belsen bleef in operatie als ziekenhuis voor Russische gevangenen tot januari 1945. Vanaf augustus werden ook Italiaanse militairen hier behandeld. Italië werd door Hitler gezien als een natie die hem had verraden na de val van Mussolini in 1943 en er werden zo’n 600.000 Italiaanse soldaten in gevangenschap gezet, waaronder tienduizenden in de drie bovengenoemde kampen. In de ogen van de Duitsers waren dit geen krijgsgevangenen maar ‘geïnterneerden’, en stonden buiten de Conventie van Geneve en hadden dus geen recht op noodpakketten en bemiddeling door het Rode Kruis.

In maart 1944 werd door de SS een deel van het kamp ingericht als 'mannen' kamp. Hier werden gevangenen binnengebracht die niet meer konden werken voor de Duitsers. Het was de bedoeling om deze zieke en uitgeputte mannen weer op de been te brengen, maar er zouden in dit deel duizenden overlijden vanwege de erbarmelijke omstandigheden. In deze periode werd ook een oven ingericht in een houten gebouw welke dienst moest doen als crematorium. Maar deze ene oven was lang niet toereikend voor de enorme hoeveelheid aan lijken. Waar de as uiteindelijk werd gestort is tot op heden onbekend.

In augustus 1944 werd een deel in gebruikgenomen als 'vrouwen' kamp. Zo'n 9000 vrouwen en meisjes kwamen tot november 1944 door dit kamp om vervolgens door de SS te werk gesteld te worden in andere concentratiekampen in de buurt. De eerste groep vrouwen waren Poolse vrouwen die gearresteerd waren tijdens de Opstand van Warschau. In de eerste maanden werden de vrouwen en meisjes in 18 grote tenten ondergebracht, maar nadat de meeste tenten in november 1944 verwoest werden door een storm, werden de vrouwen naar hutten gebracht. Van deze vrouwen waren er ongeveer 8000 uit Auschwitz-Birkenau gekomen vanwege dat de Sovjet troepen naderden. In november waren ook Margot en, de later wereldberoemd geworden, Anne Frank aangekomen in het kamp.

Vanaf de zomer van 1944 was de SS begonnen met het evacueren van kampen die aan het oostelijke front lagen. Tienduizenden gevangenen gingen op transport naar kampen die meer centraal in Duitsland lagen. Tenminste 85,000 mannen, vrouwen en kinderen arriveerden in Bergen-Belsen tijdens meer dan 100 transporten in veewagens en ‘doden-marsen’ (lopende van het ene naar het andere kamp). Deze transporten duurden soms wel enkele weken en menige gevangene stierf onderweg. Al deze transporten leidden uiteindelijk tot een overvol kamp van Bergen-Belsen. Al snel braken ziektes uit als tyfus, waar de SS geen behandeling voor bood. Ook het voedsel was niet toereikend en ook de gevangenen met de ‘speciale’ status in het ‘Sterkamp’ kregen te maken met de zelfde zeer slechte verzorging omstandigheden.

Vanaf oktober 1944 waren ook de eerste Poolse gevangenen gearriveerd in een apart deel van het kamp. Zo’n 1000 Polen waren gevangen genomen naar aanleiding van de Opstand in Warschau. Met het naderen van de Geallieerde troepen werden de vrouwen op een gegeven moment aan hun lot overgelaten, en stierven van de ontberingen,... Wie hier ook omkwamen in maart 1945, waren Anne Frank en haar oudere zus Margot,...

Voor de verdere gruwelen van
Bergen-Belsen, klik hieronder,...

GA TERUG

---