Ondanks de mislukte poging van de Britten op 29 mei 1941, waren de Fransen al weer bezig met nieuwe vluchtpogingen. Deze zagen nog steeds het park als de zwakke schakel. Op 31 mei 1941 verstopte de Franse officier luitenant René Collin zich onder de hanenbalken van een klein prieelgebouwtje op het speelveld van het park (achter het Terrashuis, tussen het bruggetje en de zuidelijke parkmuur). Nadat de kust veilig was, wist Collin weg te komen en bereikte Frankrijk. Op 9 juni verstopte kapitein Pierre Mairesse Lebrun zich tussen de balken van het prieel. Een kleine Belg, meegsmokkeld onder een lange mantel van een grote gevangene, nam zijn plaats in toen de groep het park weer verliet. Toen het rustig was verliet Lebrun zijn schuilplaats en kroop over de afrastering en de parkmuur.

Mairesse Lebrun toog naar het station van Colditz. Pech voor Lebrun was dat de 100 Reichsmark waarmee hij een kaartje wilde kopen, uit rolatie was. De stationchef stopt Lebrun in een wachtruimte, en sloot deze af. De chef belde met het kasteel of er mensen werden vermist ('Nein,' was het antwoord, iedereen was 'binnen'). Terwijl het telefoongesprek werd gevoerd, wist Lebrun uit een raam te springen. Wederom pech, een oudere dame brak zijn val, en de vrouw gilde als een oordeel. De jacht werd ingezet, en al spoedig was de voorvluchtige niet langer voortvluchtig,... en werd Lebrun weer afgeleverd bij het kasteel.

Na Mairesse Lebrun probeerde op 18 juni de Franse luitenant Pierre Odry de methode van het prieel, maar werd net als Lebrun weer gepakt. Na de pogingen te ontsnappen vanuit het prieel in het omheinde ‘lucht-gebied’ in het park (welke de Nederlanders ‘Het Hertenkamp’ noemden), werden Mairesse Lebrun en Pierre Odry in isolatie opgesloten. Ondanks hun eenzame opsluiting hadden ze recht op luchten in het parkje. Dit gebeurde apart van de andere gevangenen. Daar deze groepjes klein waren, was de beveiliging navenant.

Op 2 juli 1941 waren onder ander Lebrun en Odry in de afrastering in het park. Lebrun, in sporttenue, was al eerder van plan geweest weer te ontsnappen uit de omheinig, maar steeds waren de Duitse wachten scherp geweest, maar vandaag durfde hij het aan. Aan de meest oostelijke hoek stond Odry met zijn handen als stijgbeugels en, even na 01.30 uur, stapte Lebrun daarin. Odry tilde en Lebrun lanceerde zich over het hek, voor de verbaasde wachtpost kon reageren was Lebrun al bij de hoge muur. Een wacht vuurde zijn geweer, maar de kogel ketste op de muur en waarbij Lebrun licht gewond werd in het gezicht. Voor de Duitser weer kon vuren was Lebrun over de muur en rende in zijn sporttenue drie kilometer aan één stuk en verstopte zich in een korenveld. Nadat het donker was geworden wandelde Lebrun, en fietste soms op een gestolen fiets, en wist na 400 kilometer Zwitserland te bereiken. Kort daarop werd een groot gat gehakt in de muur waarover Lebrun weg wist te komen, zodat de wachtpost door de muur kon, om een eventuele vluchter te kunnen achtervolgen.

Op 25 juni, enige tijd voor de ontsnapping van Lt. Mairesse Lebrun, was er een spectaculaire poging gedaan om ook uit Colditz weg te komen. Helaas liep deze op een deceptie uit voor de Franse Chasseur (luitenant) Alpin Boulay. Boulay was een op het eerste oog een pessimistische Fransman. Op elke discussie van hoe te ontsnappen, antwoordde hij; ‘Pas de chance’ (geen kans),… welke dan ook zijn bijnaam zou worden ‘Paddy Changey. De dag van zijn ontsnapping zouden de Fransen voetballen tegen de Britten. Het opstellen van de uitbundige troep gevangenen voor de dagelijkse gang naar het park, was een chaos. In en uit liepen de Fransen, met hier en daar een Nederlander, en de telling door de Duitsers was niet te doen. Eén Nederlandse officier, een grote vent in een lange jas, stak boven de rest uit,… onder zijn jas was een kleine Pool verstopt, welke later bij de telling voor een ontsnapte zou moeten gelden. Onopvallend tussen de schuivende troep kerels stond één zwetende Fransman, die zich die dag extra glad had geschoren, en het zweet kriebelde over de huid van zijn gezicht. Het gebeurde regelmatig, dat als een groep gevangenen door het Duitse deel van het kasteel werden geleid, dat de vrouwen van de Duitsers daar rondhingen. De gevangenen, waarvan sommigen al een jaar geen vrouw hadden ‘gehad’, vonden elke vrouw op dat moment de moeite waard, zelfs Duitse. Bij het naderen van een groep gevangen hadden de vrouwen dan ook de opdracht gekregen zich te verwijderen uit het blikveld van de gevangenen.

Toen de groep onder de donkere poort liep tussen het gevangenen gedeelte en het Duitse deel, ontstond er een gezellig opstootje,… een hoop gefluit en vrolijke woorden stegen op uit de groep. Een Duitse wacht zag opeens een ‘dame’ naast de groep lopen. Snel stapte hij op ‘haar’ af en sommeerde haar rechtdoor te lopen, onder poort Nr. 2 met de klokkentoren, de andere poort uit richting de stad. De gevangenen floten de fraaie weglopende contouren na van de ‘vrouw’ op rode schoentjes,… De groep gevangenen werd naar links gestuurd onder de poort door naar het park. En toen ging het mis,...

Enkele Britse voetballers die iets achterop kwamen en ook richting het park liepen, zagen dat de 'dame' iets verloor. Het bleek een polshorloge. Eén van de Britse officieren, Squadron Leader Brian Paddon pakte het op en riep in gebroken Duits haar na,… maar de ‘dame’ reageerde niet en liep stug door onder Poort nr. 2 door. Paddon gaf het horloge aan een Duitse wacht; 'Das Fräulein had ihre Uhr verloren,...' De Duitse wacht rende ‘haar’ na en al snel volgde een tweede en derde schildwacht. De ‘dame haar’ Duits was nihil, en ‘ze’ moest haar pas tonen, en werd vervolgens afgevoerd naar een kantoor in het Duitse deel, waar de ontmaskering volgde, de ‘dame’ bleek een heer,… Boulay!

Luitenant Boulay bleek in de dameskleren te zitten. Kleren die achtergebleven bleken te zijn in het theater van het voormalige ‘gekkengesticht’. Daar Boulay nagenoeg kaal was, moest hij een pruik hebben. Deze bleek gemaakt van de baard van een Joodse rabbi, die hem met graagte afstond voor de nobele zaak. Hadden de Fransen de Britten betrokken bij het ‘spel met de dame’, dan was de poging tot ontsnappen wellicht geslaagd geweest. Later werd Boulay alsnog vrijgelaten, omdat hij afkomstig was uit het Vichy deel van Frankrijk. De Vichy regering had voor elkaar gekregen dat Franse gevangenen met grote gezinnen terug konden keren naar hun families. Wat er van Boulay geworden is, is onbekend. De toerist kan zich in Colditz tegenwoordig laten fotograferen naast een 'stand-up',....

Waren er nu drie Fransen gevlucht waarvan de poging gelukt was zonder te graven, maar ‘gewoon’ via het park, de Britten bleven geloven in ‘tunnelen’. Op 31 juli 1941 werd wederom een tunnelontsnapping voorkomen, en weer in de buurt van de kantine. Ditmaal op de verdieping boven de kantine. Via de toiletruimte, vanachter een WC pot, werd een tunnel gehakt naar het Duitse deel, waarvan de Britten dachten dat de ruimte erachter leeg was. Maar helaas voor hen was daar de telefooncentrale welke dag en nacht bezet was. Daar hoorde een Duitser op een dag gekras achter de muur. De Duitsers lieten de gravers rustig hun gang gaan, tot op het moment dat de werkelijke uitbraak begon, en de poging werd verijdeld en 10 man gearresteerd.

Na de capitulatie door Nederland aan de Duitse bezetter op 15 mei 1940 een feit was, eisten de Duitsers dat de Nederlandse rond de 15.000 beroepsmilitairen een verklaring zouden tekenen dat ze direct of indirect afzagen van verdere strijd tegen Duitsland. De meesten tekenden, maar 57 officieren (waaronder 39 van het KNIL), en 12 cadetten weigerden. Uiteindelijk kwamen 68 van deze heren terecht in Colditz,… en het hek leek van de dam,…

Ook de Nederlandse officier kapitein Machiel van den Heuvel zag de beste mogelijkheid te ontsnappen vanuit het park. Hiertoe had hij een geniaal plan bedacht. Tijdens het luchten was in het gras van het speelveld een oude put van vierenhalve meter diep ontdekt welke afgedekt was met een houten deksel. De Duitsers, zo gecharmeerd van de correcte houding van de Nederlanders, vooral tijdens het appèl, werd zand in de ogen gestrooid. Op 13 augustus 1941 werden twee Britten uit de groep gehaald die naar het park zouden gaan. Ze schenen nog iets op hun kerfstok te hebben, en dit was hun straf. Na het luchten werden de mannen weer geteld en er ontbraken twee. De ‘correcte’ Nederlanders wisten de Duitse wacht te overtuigen dat het die twee Britten betrof die ze nog meerekenden.

Onderwijl zaten kapitein-vlieger A.L.C. Dufour en 1e luitenant J.G. Smit (KNIL officieren) in de put op het speelveldje. Tijdens het volgende appèl stonden de Nederlanders niet in rotten van vijf, maar in rotten van vier. De ‘correcte’ Nederlanders werden wel geteld, maar niet al te zuiver, en de twee vermisten werden niet opgemerkt. Ook bij het avondappel, toen twee Polen de plek innamen van de vluchtende Nederlanders, werd niks vreemds geconstateerd door de Duitsers. Ondanks de ontsnapping via het speelveld, werden de twee Nederlanders op 16 augustus nabij de Zwitserse grens weer gepakt.

Terwijl kapitein-vlieger A.L.C. Dufour en 1e luitenant J.G. Smit nog voortvluchtig waren, werd op 15 augustus wederom door de Nederlanders een poging ondernomen vanuit de put in het park. Ditmaal waren het de marineofficieren luitenant ter zee 2de klas E.H. Larive en F. Steinmetz die in de put kropen. De aandacht werd dan afgeleid door tijdens een balspel de bal hoog te spelen, want het bleek dat de Duitse wacht de bal volgende, en niet wat op de grond gebeurde. Een bout welke de deksel borgde, namen de vluchters mee de put in, en op de plek van de echte bout werd snel een 'bout' van glas geplaatst, gemaakt van een aspirinebuis. In een andere hoek stond 1e luitenant Gerrit W.T. Dames een gat te knippen in het hek van het speelveld en kroop erdoor. De Duitse wachtpost ontdekte ‘deze poging’ en riepen hem stil te staan. Luitenant Dames schreeuwde richting de muur; ‘Maak dat je wegkomt, de Duitsers hebben me ontdekt!’ Hiermee wekte hij de suggestie dat er enkele voor hem uit renden die al reeds uit het zicht waren.

Tijdens het tellen bleken er twee te ontbreken, en volgens de wacht, die de uitroep van Luitenant Dames had gehoord, zouden die twee dus al door het park ontsnapt zijn. Een uitgebreide speurtocht buiten het park leverde natuurlijk niets op, want de twee zaten nog in de put. In de nacht verbraken Larive en Steinmetz de glazen bout en plaatsten de originele terug, en vertrokken om niet meer terug te keren in Colditz. Op 18 augustus kwamen ze in Zwitserland aan welke ze weer verlieten met valse papieren, met een trein naar Spanje. Als 'suikerplantage' arbeiders gingen ze aan boord van een schip dat naar Cuba zou gaan vanuit Barcelona.

Een Engels marine schip hield hun schip aan en Larive en Steinmetz stapten over en gingen in Gibraltar weer van boord, waarna de twee per onderzeeboot naar Engeland gingen waar ze begin december 1941 aankwamen.

Links: majoor Coen Giebel en 2e luitenant Oscar Drijber
(gefotografeerd in Oflag VIA, Soest, Westfalen)

Nadat ontdekt was dat Larive en Steinmetz hem gesmeerd waren, besloten de Duitsers de wandelingen naar het park tijdenlijk op te schorten om uit te knobbelen hoe die verrekte Nederlanders weg wisten te komen. Men vermoedde dus dat het park daarbij van dienst was, maar niet op welke manier. Maar de luchtwandelingen naar het park waren nog maar juist hervat, bleken er op 20 september weer twee Nederlanders zoek. Ditmaal bleken majoor Coen Giebel en 2e luitenant Oscar Drijber vermist te worden. Beide mannen wisten weg te komen en werden ook niet meer gepakt. Via Zwitserland werd Engeland weer bereikt. Tijdens het avondappel van 20 september werd een dummy, met de bijnaam 'Kobus' (na ontdekking door de Duitsers later 'Max' genoemd) ingezet om een vermiste Nederlander te maskeren. 'Max' was gemaakt door een Pool van cement en gips en opgeschilderd door luitenant Baron Diederic van Lynden. Op 12 december 1941 liep 'Max' tegen de lamp toen hij een ontsnapping moest maskeren. 'Max' had ook een broer, 'Moritz', waarover later meer.

V.l.nr.: lt. F. Kruimink, lt. D. van Lynden, lt. G. van Nimwegen, 'Max' de dummy,
luitenant Leo de Hartog, lt. H. Donkers, lt. D. van der Krap en kapitein F. Bijvoet.

De volgende poging via de put werd enkele weken later ondernomen door de luitenanten Wardle en Wojciechowski. Maar een oplettende Duitse wacht zag nog juist de twee kerels in de put verdwijnen. Het was de laatste poging via de put nu deze was ontdekt. Ook de Belgen probeerden via het park een ontsnapping, welke werd verijdeld, net als een poging door de Britten over het dak.

Links: luitenant Leo de Hartog met 'Max' de dummy
Rechts: Luitenant ter zee Diederic van Lynden en ritmeester E. Steenhouwer,
verkleed als Duitse officieren,...

Op 15 december 1941 probeerden de luitenant ter zee Diederic van Lynden en ritmeester E. Steenhouwer, verkleed als Duitse officieren, de hoofdpoort van Colditz uit te wandelen. De Nederlandse jassen leken in de verte (zeker bij kunstlicht) wel wat op Duitse officiers kleding en konden vrij gemakkelijk aangepast. Petten werden nagemaakt en voorzien van uit lood gegoten kenmerken. Aan de koppelriem kwam een pistoolholster van gemaakt van linoleum. Helaas werden de twee toch ontdekt en werden door de Duitsers als jachttrofee op de foto gezet (zie hierboven). Maar het ontsnappen in 'Duitse' uniformen lieten de gevangenen niet los, en zou nog vaker ondernomen worden.

klik hieronder,...
en ontsnap naar de volgende pagina,...

---