FLIEGERHORST
- VENLO -

Het Einde van Fliegerhorst Venlo

De staartschutter van een B-17G van 95th Bomb Group schiet op een Duitse jager

Op 28 augustus 1944 voerden de Geallieerden weer een bombardement uit op de Fliegerhorst Venlo. Ditmaal kwamen er 108 B-17’s van de Amerikaanse 95th, 100th en 390th Bomb Group, 13th Combat Wing, 3rd Bomb Division, 8th US Army Air Force. Om 11.48 uur vielen de eerste bommen, maar omdat de bommen te vroeg werden afgeworpen vielen deze in de woonwijk Leutherberg waarbij vijf woningen werden verwoest en elf bewoners uit Venlo omkwamen. Het was 12.17 uur toen de laatste golf bommenwerpers, van drie golven, haar bommen had afgeworpen.

Fliegerhorst Venlo na het bombardement op 28 augustus 1944

Het vliegveld, en erbuiten, was bezaaid met bomkraters van de 3135 afgeworpen bommen. Ondanks het gevaar van bommen die op tijdklok ontploften gedurende de dag, werden mannen en jongens uit Venlo opgetrommeld om de bende op te ruimen en de kraters te dichten. Voor middernacht, van de 15de augustus, kwamen er nog acht RAF Mosquito’s die ook hun bommen op de basis lieten vallen.

Luchtopname na het bombardement van 3 september 1944
(wat opvalt is het grote aantal kraters naast de banen en weinig rond de hangaars)

Na het laatste vernietigende bombardement op 3 september 1944, door 114 RAF bommenwerpers, waren de start- en landingsbanen van de Fliegerhorst Venlo voor de Duitsers niet meer langer bruikbaar. Twee dagen later, op 'Dolle Dinsdag'**, werden de laatste onderdelen van I./NJG 1 verplaatst naar Münster-Handorf in Duitsland.
**'Dolle Dinsdag' in Nederland. Op dinsdag 5 september verwachtten veel Nederlanders dat ook hun land snel bevrijd zou worden, want Brussel en Antwerpen waren respectievelijk op 3 en 4 september in Geallieerde handen gevallen. NSB’rs, collaborateurs voor de Duitsers, maar ook Duitse troepen zelf, en veel administratief personeel, na het vernietigen van documenten, haastten zich naar Duitsland. Om te vluchten naar het oosten, werd alles wat bruikbaar was gestolen. Bussen van het openbaar vervoer, handkarren, paard- en wagens, fietsen etc. alles wat maar reed werd gebruikt om weg te komen.

Slechts één goed herkenbare hangaar is bewaard gebleven (zie lager)

De overgebleven niet beschadigde infrastructuur van Fliegerhorst Venlo, gemist door de Geallieerde bombardementen, zoals delen van start-en rollerbanen en hangaars, werden tot slot door de Duitse Wehrmacht vernietigd. Ook werden palen en andere obstakels in het terrein gezet tegen eventuele luchtlandingen met zweefvliegtuigen. Na deze werkzaamheden werd de voormalige basis in desolate staat achtergelaten. Enkele dagen later op 17 september, begon Operatie Market-Garden, de Geallieerde race naar Arnhem, en de inname van de bruggen op de route vanuit België. Links en rechts van deze Hell’s Highway naar het noorden werd een zwaar bevochten streek, en het vernietigde vliegveld bij Venlo was geen prioriteit meer.

13 oktober 1944, Douglas A-20 Havocs proberen de Maasbruggen te raken,...
(met recht vrijdag de 13de, de bommen kwamen voornamelijk
op de stadsdelen terecht, er vielen 59 doden onder de burgers)

Leek misschien Fliegerhorst één van de voornaamste doelen bij Venlo, voor de tactische opmars waren de bruggen over de Maas bij Venlo van groter belang. Ten westen van Venlo, aan andere kant van de Maas lag Blerick, en beide stadsdelen werden in 1944 zwaar beschadigd tijdens de dertien bombardementen op de Maasbruggen. Meer dan 270 doden onder de bevolking van Venlo en Blerick vielen bij deze bombardementen te betreuren (waaronder 9 die omkwamen nadat een RAF bommenwerper in Venlo op 8 april 1943 was neergestort). Ondanks de bombardementen bleven de bruggen redelijk in tact. Deze werden door de Duitsers uiteindelijk op 25 november 1944 zelf opgeblazen. Hiermee was trouwens nog geen einde gekomen aan het verzet door de Duitsers in Blerick. Deze hadden gedwongen de bevolking een anti-tankgracht te graven. Om dit laatste verzet te breken werd door generaal Miles Dempsey Operation Nutcracker opgezet. Ondanks de mijnenvelden en prikkeldraad versperringen, werd op 3 december 1944 Blerick bevrijd.

Operation Nutcracker en de bevrijding van Blerick

Venlo, aan de oostkant van de Maas werd een frontstad. De Duitsers realiseerden zich dat de val van Venlo een doorstoot door de Geallieerden naar het Ruhrgebied zou kunnen betekenen. Om het verzet in deze hoek de kop in te drukken, werd het hoofdkwartier van de Sicherheitsdienst van Maastricht naar Venlo over te brengen. De winter van 1944 werd de zwaarste sinds jaren, en de bevolking van Venlo leed onder de barre omstandigheden, waarbij men vooral zich veilig voelde in de schuilkelders. Besloten werd dat de bevolking geëvacueerd moest worden. Vanaf 14 januari 1945 begon men met de evacuatie naar het noorden van Nederland. Toch zouden nog veel mensen in Venlo achterblijven, wachtende op de bevrijding.

Fliegerhorst Venlo wordt 'Yankee 55'

Hadden de overgebleven bewoners van Venlo verwacht dat de Britten hen zou bevrijden vanaf de westkant van de Maas, het bleken de Amerikanen te zijn die als eerste Venlo binnenreden. Op 1 maart 1945, rond 16.00 uur, kropen de eerste tanks van het 784th Tank Battalion vanuit Duitsland via de Kaldenkerweg het zwaar beschadigde Venlo binnen. In de stad waren nog zo’n 200 weinig gemotiveerde Duitse soldaten achtergebleven. Deze werden binnen 24 uur door GI’s van de 35th Infantry Division zonder veel moeite uitgeschakeld. Tijdens de bevrijding kwamen nog vijf bewoners van Venlo om het leven, maar zover bekend vielen onder de Amerikaanse bevrijders geen slachtoffers. Lt.Col. George Dalia, de Amerikaanse commandant van het 784th TB realiseerde zich pas later dat hij een Nederlandse stad had bevrijd. Sinds 23 februari opereerden de Amerikanen al in de buurt toen deze de Ruhr waren overgestoken tijdens Operation Grenade. Achteraf zou men kunnen bedenken, dat een deel aan de oostkant van de Maas ook nog Nederlands grondgebied was, en een groot doelwit bezat, Venlo en de Fliegerhorst, en hadden de Amerikanen wellicht een week eerder Venlo kunnen ontzetten?

De voormalige Duitse verkeerstoren voor 'Yankee 55' weer in gebruik genomen

Hoe dan ook, de Amerikaanse genie begon gelijk met werkzaamheden op de verwoeste voormalige Fliegerhorst. Er werd een tentenkamp (het ‘Venlo Hilton’) opgezet, omdat de gebouwen op de basis onbewoonbaar waren, en de startbanen werden geëgaliseerd. Ook de voormailge Duitse verkeerstoren werd weer in gebruik genomen. Op 9 maart was ‘Yankee 55’ gereed voor gebruik en die dag, en de volgende, kwamen de eerste Geallieerde vliegtuigen op de Amerikaanse basis binnen, F-6 Mustangs en F-5 Lightnings van de 363rd Tactical Reconnaissance Group. Naast deze verkennersgroep, kwam ook de 373rd Fighter Group op Venlo aan met hun P-47 Thunderbolts.

Een P-47 Thunderbolt van 373rd Fighter Group, 410th Fighter Squadron

De verkennersvliegtuigen ondernamen succesvolle vluchten voordat Operation Plunder (de grondoperatie) en Operation Varsity (de luchtlanding) welke in de nacht van 23 maart van start ging, de oversteek door de Geallieerden over de Rijn. Ondanks dat de Duitsers hun grondgebied fel verdedigden, vielen veel vliegtuigen ten prooi aan de Thunderbolts van 373rd Fighter Group, net als treinen en andere voertuigen.

Terwijl het front verder Duitsland introk, werd het voor de jachtbommenwerpers minder druk, en uiteindelijk vertrokken deze eenheden in april. Maar het werd niet stil op ‘Yankee 55’, want de 397th en 394th Bomb Group kwamen met hun B-26 Marauder bommenwerpers naar Venlo. De laatste maand van de oorlog in Europa werd op een steeds kleiner grondgebied uitgevochten, en de bommenwerpers op Venlo hoefden niet meer in actie te komen. Het zou tot 20 september 1945 duren eer de laatste Amerikanen de voormalige Fliegerhorst Venlo verlieten. Niet alleen verdwenen de Amerikanen, ook miljoenen stenen uit de voormalige rollerbanen verdwenen, en werden onder meer gebruikt om beschadigde huizen in Venlo weer te herstellen. Sommige stukken konden worden hergebruikt, maar andere delen van de voormalige basis werden afgevoerd, zoals de meeste boogstukken van de oude hangaars.

Al reeds in 1946 kreeg de Venlose Zweefvlieg Club een deel ten zuiden van de korte start-en landingsbaan, de Groote Heide, als zweefvliegveld toegewezen.

Duitse Luftwaffe officieren op de Fliegerhorst Venlo
(Links de verkeerstoren, en de grote commandobunker met nepdak)

De verkeerstoren, en de grote commandobunker zijn bewaard gebleven

De enorme commandobunker naast de voormalige verkeerstoren

Er zijn op de voormalige Fliegerhorst nog verschillende delen bewaard gebleven. Heel veel is overwoekert door struiken en de bossen, maar met een beetje speuren kan men genoeg vinden. Voor een eerste bezoek zou u kunnen beginnen bij de voormalige verkeerstoren. Komt u van buiten Venlo, over de snelweg A67, verlaat deze op de afslag 41, en ga, zuidwaarts, de Weselseweg op. Op de rotonde, ¾ rond, en oostwaarts de Klagenfurtweg op, met de bocht mee zuidwaarts. Op de volgende rotonde eerste afslag links aanhouden en de Postweg op. Na 700 meter verschijnt dan aan de linkerzijde de oude verkeerstoren. In de verkeerstoren had de Flugleiter verbinding met de vliegeniers. Naast de verkeerstoren is nog steeds de enorme commandobunker (Befehlsbunker) te zien. Zou de verkeerstoren onbruikbaar raken, dan konden de verkeersleiders het vliegveld operationeel houden vanuit deze bunker. De grote bunker deed na de oorlog nog dienst als opslag van gevonden explosieven en ander achtergebleven oorlogstuig. De verkeerstoren is tegenwoordig in gebruik als klimtoren, en staat op de Rijksmonumenten lijst.

1. De verkeerstoren en commandobunker, ZH. Zweefvlieg Hangaar,
2. Monument, 3. 'Tor 9', 4. De enige overgebleven 'complete' boog hangaar
(Foto: Google Earth)

Vervolg uw weg over de Postweg, zuidwaarts, en ga na de rotonde nog een 100 meter verder en ga linksaf de Hinsbeckerweg op. Deze loopt op een gegeven moment dood, en men kan alleen te voet verder. Parkeer uw auto bij Gasterij 'Groote Heide' en vervolg de weg lopende voor een 300 meter en sla linksaf. Na 400 meter komt u langs een ander deel dat overgebleven is van de vliegbasis, de voormalige Duitse zweefvlieg hangaar. In de restanten van brokken gevel is een nieuw gebouw opgetrokken voor hedendaagse zweefvliegers.

Een nieuwe zweefvlieg hangaar in de restanten van de oude gevels

Na 100 meter voorbij de zweefvlieg hangaar komt u dan bij de zuid-oosthoek van het vliegveld aan. Hier staan ook enkele informatieborden. Ga nu hier rechts voor het officiele monument dat op 150 meter verder staat. Het in 2008 geplaatste monument bestaat uit twee muren waarop aangebrachte informatieborden de wandelaar uitleg geven over de geschiedenis van de Fliegerhorst.

Het monument voor de Fliegerhorst,...

Het monument is geplaatst in het midden van de voormalige Fliegerhorst en op de grens van het Duits-Nederlandse natuurgebied Maas-Schwalm-Nette. Op de gemetselde zuil staat 'Wij Gedenken' ter overdenking,...
Bent u goed ter been, vervolg vanaf het monument het pad verder oostwaarts. Na een kleine kilometer arriveert u bij de oostelijke toegangsweg welke bekend staat als 'Tor 9'.

Aan de Duitse kant ligt aan de B 221 de oude toegangsweg 'Tor 9'

Bij 'Tor 9' bent u nu in het Duitse deel van de voormalige basis. (U kunt deze lokatie ook met de auto bereiken, ga richting Leuth in Duitsland en neem daar de Geldrische Straße (B 221) noordwaarts, aan de linkerzijde verschijnen dan verschillende inritten, waaronder 'Tor 9').
Deze toegangsweg had geen wachtpost onderkomen, maar er stond wel bewaking. Deze route werd gebruikt door Luftwaffe personeel om in hun vrije tijd uit te gaan naar Leuth, Lobberich en Kaldenkirchen. Het opschrift 'Tor 9' staat op een stuk beton van een hangaar en werd op 27 april 1985 geplaatst.

De fundatieblokken voor de dakspanten van een hangaar

Het eerste dat u zal opvallen zijn de fundatieblokken in het bosperceel. Hier stonden gebogen dakspanten op welke zo een hangaar vormden. In de bossen zijn nog verschillende van deze fundamenten terug te vinden. Op één na (nummer 4 op de kaart) zijn alle dakspanten eraf gesloopt.

Op een muurfragment is een herinneringsbordje aangebracht

Op een muurfragment is een herinneringsbordje geplaatst ter nagedachtenis aan de slachtoffers die in dit gebied zijn gevallen, van burgers, (krijgs)gevangenen tot Geallieerd luchtmacht personeel. Op een informatiepaneel staan data aangegeven wanneer er rondleiding op de voormalige Fliegerhorst zijn, altijd op een tweede zondag in de maand (behalve december). Om mee te kunnen doen moet men zich vier dagen ervoor aanmelden. Vertrekpunt is vanaf 'Tor 9' (met een minimum van 10 personen). Voor meer info: KLIK HIER.

Je voelt je als een Indiana Jones,... want daar ,...
tussen de bomen staat zomaar een oud restant van een hangaar

Zo'n anderhalve kilometer naar het noorden (over de B 221) vanaf 'Tor 9' is weer een kleine parkeerplaats. Hier is een hek geplaatst waar men niet verder kan, dit gedeelte is in gebruik door de Bundeswehr als depot en oefengebied voor NAVO militairen. Enkele honderden meters verder noordwaarts kan men de bogen ontwaren van een oude Duitse hangaar (beter zichtbaar in de winter, in de zomer is het meestal ontrokken door het gebladerte).

De bedrijvigheid is verstomd,... maar de geest van ronkende motoren is voelbaar

Het is een vreemde gewaarwording om door de bossage over een platgetrapt paadje te lopen, en opeens staat daar een hangaar zonder dakplaten, als het skelet van een enorme walwis, met een open ribbenkast. Achter je zoemt af en toe een auto voorbij over de B 221, maar de stilte is verder beklemmend te weten dat hier ooit aan motoren werd gesleuteld, het aftanken van de brandstoftanks, opstartende en proefdraaiende motoren, de aanvoer van munitie, het aan boord klimmen van een vliegenier,… het begin, en het einde van een missie was bij dit soort hangaars.

Klik hieronder op de Bf 110
om te kijken hoe het met
enkele kopstukken afliep,...