Onderstaand vindt u een treurig verslag over de eerste
aanleg van de Amerikaanse begraafplaats Margraten. Een ieder
die daar de Amerikaanse jongens ter graven heeft helpen dragen
zijn de ware, vaak vergeten, helden. Helaas wordt op dit soort
mensen nog steeds een beroep gedaan,… Zal er ooit een laatste
oorlogsgraf gegraven worden? In 1994 verscheen een artikel
van de hand van Jan Hendriks en Hans Koenen met de titel
‘D-Day in Zuid-Limburg. De bevrijding van uur tot uur, van
plaats tot plaats’ (Uitgevers Maatschappij BV. De
Limburger). Dankzij Ton van Geldrop kreeg ik een uittreksel in
handen dat geheel handelde over Margraten. Het is een tijdloos
document waar ik dankbaar gebruik van heb gemaakt om de horror
van Margraten te illustreren.
'The Best
Soil is Not Good Enough,…'
De eerste aanzet voor een Amerikaans oorlogskerkhof op
Nederlandse grond was gepland nabij Sittard. Ten tijde van de
strijd om Aken verkende kapitein Joseph Shomon van de 611th
Graves Registration Company een bietenveld ten oosten van
Sittard in oktober 1944. Om de aanvoerwegen naar dit geplande
kerkhof begaanbaar te maken werden bulldozers ingezet die veel
Duits granaatvuur aantrokken. De Duisters meenden aan de
rupsbandgeluiden te horen dat de Amerikanen bezig waren tanks
in het gebied te brengen voor een offensief. De nabijgelegen
Amerikaanse artillerie kreeg ook het nodige Duitse 88mm
kanonvuur te verduren. Hierop greep het 9th Army in en liet de
Gravencompagnie vertrekken uit het geplande gebied. Samen, met
luitenant Doyle Jensen, ging daarop Shomon op zoek naar een
ander gebied in de omgeving en vervoegden zij zich
uiteindelijk bij het gemeentehuis van Margraten omdat daar
iemand, Jeff van Laar, Engels zou spreken. Na verschillende
locaties bekeken te hebben, viel hun oog uiteindelijk op een
terrein tussen Margraten en Cadier en Keer. De Amerikanen
waren al bekend met dit terrein daar het korte tijd als
landingstripje gediend had voor verkenningsvliegtuigjes. Het
was een gebied met weilanden en akkers omzoomd met
boomgaarden. Van Laar vertelde aan Shomon dat dit wel de beste
landbouwgrond uit de omgeving was, maar zijn bedenkingen
werden weggewuifd door Shomon met de woorden, 'The best soil
is not good enough for our boys,…'. De gedupeerde boeren
werden schadeloosgesteld met 75 cent per vierkante meter (een
zeer klein bedrag waarmee duidelijk op de gevoelens werd
gespeeld,… wie durfde te protesteren als het om gesneuvelde
bevrijders gaat?).
Afro-Amerikaanse soldaten begraven voornamelijk blanke jongens,...
Margraten werd een kleine garnizoenstad met 250 manschappen
en officieren. Deze, het 3136th Quartermaster Service Company,
bestond grotendeels uit Afro-Amerikaanse soldaten onder
leiding van kapitein Abar.
Leven op
een dodenakker
Zodra men met het treurige graven van de kuilen begon, leek
het weer ook alleen maar treuriger te worden,… het leek wel
constant te regenen. De graven, anderhalve meter diep, en 60
cm breed bij 195 cm lang, liepen vol water. De vette klei
plakte aan alles vast, aan de schop, schoeisel en de kleren.
De eerste slachtoffers werden begin november aangevoerd met
vrachtwagens tegelijk, en Margraten kreeg nu haar trieste voor
eeuwig blijvende Amerikaanse jonge mannen in haar grond.
Een gesneuvelde GI wordt geborgen in de winter van 1944/'45
Als eerste werden de gesneuvelden uitgelegd op een
plankier, de zogenaamde 'strippingline'. Hier werden de lijken
ontdaan van hun persoonlijke bezittingen, munitie en granaten.
Sommigen waren al dagen dood en in verre staat van ontbinding,
anderen waren niet meer dan hompen onherkenbare smurrie met
botten. Het was een gruwelijke taak die de mensen van het
identificatieteam ieder dag weer moesten oppakken. De eerste
dagen waren het ergst,… kokhalzend werd soms het vreselijke
werk gedaan. De geborgen persoonlijke zaken, zoals brieven,
horloge, sieraden, geld en foto's werden veiliggesteld voor
verzending naar de nabestaanden. Bij sommigen was reeds één
helft van het identiteitsplaatje, de 'dogtag' in de mond
gestopt door een medestrijdmakker of hospik, of dit werd
gedaan door het identiteitsteam in Margraten. Mocht door
verminking het onmogelijk zijn het plaatje in de mond te
plaatsten, dan werd dit in de handen gestopt en mee begraven.
Was de andere helft van de 'dogtag' nog aanwezig dan werd dat
tegen het houten kruis getikt. De regen en mist kon de
vreselijke stank van de doden niet verdrijven, maar alles
went,… de mannen die eerst brakend de aanblik van de resten
moesten aanschouwen, zaten binnen korte tijd hun eten te
nuttigen tussen de rottende lijken. Op 10 november 1944
werd de eerste Amerikaan ter aarde besteld. Het zou de eerste
van vele ter aardebestellingen worden waarmee de dag werd
afgesloten. Tijdens een ceremonie sprak een priester een
gebed, werd de 'Last post' geblazen en de vlag gestreken. Tot
slot werd de stilte verscheurd met saluutschoten om te
onderstrepen dat hier door oorlogsgeweld Amerika's jonge
verloren toekomst begraven lag. Het werd een dagelijks ritueel
op Margraten.
Blubber
wordt beton
Dagelijks werden de doden aangevoerd. Niet alleen
Amerikanen, ook andere geallieerden en zelfs Duitsers werden
naar Margraten gebracht. Legertrucks vol lijken reden vanuit
Duitsland, en tijdens het Ardennenoffensief richting Limburg.
Vaak maakten de chauffeurs een stop bij de mess om wat te gaan
eten. Als later de vrachtwagens weer hortend optrokken,
schokte een spoor van bloed door de straten van Margraten. Het
was een drama om te werken en te leven rond het kerkhof. De
natte bagger maakte werken bijna onmogelijk. Voertuigen liepen
vast in de prut. De aanvoerweg probeerde men op alle manieren
te verstevigen, maar kiezel zakte weg, en zelfs aangevoerde
rotsstenen verdwenen in de grond. De beste oplossing bleek
complete boomstammen afgedekt met puin uit het verwoeste Aken.
De dodenakker van Margraten in al haar triestigheid,...
De winter viel vroeg en ongenadig hard. De doorweekte grond
was een gewillig slachtoffer van de vorst,… binnen de kortste
tijd was de blubber veranderd in beton. Met de uitbraakpoging
van de Duitsers door de Ardennen op 16 december 1944 liep het
Amerikaanse dodental heel snel op. De werkdruk was
ongelooflijk zwaar voor de grafdelvers. De grond was
bikkelhard en werd te lijf gegaan met pikhouwelen en met
branders. Nieuwe aangevoerde manschappen waren niet voorbereid
aan de snijdende koude. Laarzen en gevoerde schoenen van de
doden werden door de grafdelvers overgenomen. Onder de
flappende tentzeilen werden de stijf bevroren doden
geïdentificeerd. Om beter bij de vingerkootjes te komen,
werden deze regelmatig afgehakt. Onder de gekrompen huid werd
dan vloeistof gespoten waarna een vingerafdruk gemaakt kon
worden.
De doden
worden levend gehouden
De begraafplaats in Margraten wordt netjes gemaakt in 1945,...
De Amerikaanse begraafplaats bij Henri Chapelle in België
was ondertussen met haar 17.000 doden gesloten, zodat de druk
verder werd opgevoerd in Margraten. Toen het 9th Army de Rijn
overstak, kwamen er twee dagen later bijna 1000 doden naar
Margraten. Door personeelstekort deed kapitein Shomon een
beroep op burgermeester Ronckers van Margraten of deze
wellicht de bevolking kon mobiliseren om te gaan helpen op de
Amerikaanse begraafplaats. De respons was enorm, en binnen
twee dagen hadden alle vrijwilligers de duizend doden begraven
en waren er genoeg extra graven gespit om de werkdruk te
verlichten van de Service Company. Eind mei, 1945 waren er al
bijna 17.000 graven op het kerkhof en naderde haar capaciteit.
Op 30 mei, de eerste Memorial-Day herdenking, werd de gehele
begraafplaats bedolven onder een woud van bloemen, aangevoerd
door 20 vrachtwagens en verzameld in 60 Limburgse dorpen. Op 1
juni 1945 vertrokken de soldaten, na meer dan negen maanden
zeer zwaar en luguber werk, maar konden trots en dankbaar zijn
dat zij deze taak onder de meest miserabele omstandigheden
hadden volbracht.
30 mei 1945, Memorial Day op Margraten,...
Eind jaren veertig werden de doden opgegraven en tot het
skelet schoongemaakt. De laatste restanten werden gecremeerd.
De gereinigde geraamtes werden in lakens en dekens gewikkeld
en in stalen kisten gelegd. De binnenzijde van deze kisten was
gebronsd en van zijde voorzien. De deksels werden vervolgens
dicht gelast. Zoals al eerder aangegeven waren er ook een
groot aantal Duitsers begraven. Deze werden na de oorlog
herbegraven op de Duits militaire Friedhof Ysselsteyn
. In de jaren vijftig werden elfduizend Amerikaanse
kisten opgegraven en verscheept naar Amerika, het was de
periode dat American Cemetery Margraten haar huidige vorm
kreeg.
De begraafplaats bij Margraten tegenwoordig,...
(Foto: Google Earth)
Joseph J. Shomon zwaaide na de oorlog af als luitenant
kolonel. Hij schreef een indringend boek Crosses in the
Wind. Shomon werd in 1960 ereburger van Margraten en er
werd een straat naar hem vernoemd. Hij ontving verschillende
medailles en oorkondes waaronder de Meritorious Service Award.
Na zijn overlijden, 18 september 2003 (88) werd zijn lichaam
begraven op 31 oktober te Arlington National Cemetery,
Washington, DC.
President George W. Bush in Margraten, 8 mei,
2005
Op 8 mei 2005 bracht President Bush als eerste president
van Amerika een bezoek aan Margraten. Stonden de sprekers die
dag vooral stil bij de omgekomen soldaten en de mensen die de
graven onderhouden,… maar werden helaas de noeste werkers van het
eerste uur, de afro-amerikanen, die het zware lugubere werk
hadden uitgevoerd niet genoemd.
8 mei, 1945, rust al 77 jaar in Margraten (2022)...
Op de American Cemetery te
Colleville-sur-Mer, Normandië liggen drie Medal of Honor
dragers, op Margraten zijn er zes ter grave gedragen. Onder
deze slachtoffers is Willy F. James, Jr, een zwarte Amerikaan
die pas in 1996 postuum voor zijn heldenmoed werd geëerd met
de Medal of Honor. Het hoe en waarom is te lezen op de
volgende pagina.
Klik hieronder op de Medal
of Honor voor de volgende pagina,...
|